ΟΙ ΑΓΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ - ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ

Εικόνες από το τέμπλο του Ι.Ν. Αγίου Θεράποντος στην Μυτιλήνη

† π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος
Δρ. Θεολογίας  Δρ. Φιλοσοφίας

Ο Θεός είναι αόρατος και απρόσιτος, άγνωστος κατά την ουσία (Εξοδ. λγ' 20. Α' Τιμ. α' 17. στ' 16. Α' Ιω. δ' 12), δεν είναι δυνατό να εικονισθεί (Δευτερ. δ' 12). Όμως ο Υιός του Θεού σαρκώθηκε (Ιω α' 14. Κολ. β' 9)• φανέρωσε την εικόνα του Θεού (Ματθ. ια' 27. Λουκ \ 22. Ιω. α' 18. ιδ' 9. Β' Κορ. δ' 4. Κολ. α' 15). Άρα μπορούμε να τον εικονίσουμε και να διακηρύξουμε την πίστη μας στη Θεανθρωπότητα του Κυρίου.

Από το άλλο μέρος η ενανθρώπηση του Χριστού αποκαλύπτει την αληθινή φύση του άνθρωπου, που είναι σύμμορφος προς την εικόνα του Θεού (Α' Κορ. ιε' 49. Β' Κορ. γ' 18). Έτσι οι εικόνες των αγίων αναφέρονται στην «καινή κτίση», στον «καινό άνθρωπο» και αποτελούν μαρτυρία της χριστιανικής ελπίδας για τη νέα εν Χριστώ πραγματικότητα (Ησ. ξε' 14-17. ξστ' 22. Β' Κορ. ε' 17. Γαλ. στ' 15. Εφεσ. β' 15. δ' 24. Β' Πέτρ. γ' 13. Αποκ. κα' 5).

Αλλά η «καινή κτίσις» την οποία προσμένουμε, δεν αναφέρεται μόνο στον άνθρωπο- περιλαμβάνει ολόκληρη τη δημιουργία (Ρωμ. η' 21). Έτσι η κατασκευή και η τιμή των εικόνων στην Εκκλησία δεν γίνεται μόνο «προς πίστωσιν της αληθινής και ου κατά φαντασίαν του Θεού Λόγου ενανθρωπήσεως...» (όρος Ζ' Οικ. Συνόδου), δεν αποτελεί μόνο προεικόνιση και μαρτυρία του «καινού ανθρώπου», αλλά διακήρυξη και μαρτυρία της πίστης μας στην καθολική μεταμόρφωση και δόξα της κτίσης.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία κηρύσσει «Χριστόν τον αληθινόν Θεόν ημών και τους Αυτού αγίους... τον μεν ως Θεόν και Δεσπότην, προσκυνούντες και σέβοντες, τους δε (αγίους), διά τον κοινόν Δεσπότην, ως Αυτού γνησίους θεράποντος τιμώντες και την κατά σχέσιν προσκύνησιν απονέμοντες» (Συνοδικόν της Όρθοδοξίας). Αυτή η τιμή πραγματοποιείται «εν λόγοις, εν συγγραφαίς,... εν ναοίς, εν εικονίσμασι» (Συνοδικόν της Όρθοδοξίας).

Η διαφορά λοιπόν μεταξύ της τιμής του Δεσπότου Χριστού και των αγίων είναι φανερή, τον ένα τιμούμε «ως Θεόν και Δεσπότην», του απονέμουμε δηλαδή λατρεία, τους άλλους τους τιμούμε σαν πιστούς υπηρέτες του Κυρίου. «Όσω γαρ συνεχώς δι' εικονικής ανατυπώσεως ορώνται, τοσούτον και οι ταύτας θεώμενοι διανίστανται εις την των πρωτοτύπων μνήμην τε και επιπόθησιν, και ταύταις ασπασμόν και τιμητικήν προσκύνησιν απονέμειν, ου μην την κατά πίστιν ημών αληθινήν λατρείαν, η πρέπει μόνη τη θεία φύσει.... Η γαρ της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει και ο προσκυνών την εικόνα, προσκυνεί εν αύτη του εγγραφόμενου την υπόστασιν» (Όρος Ζ' Οικ. Συνόδου).

Η Ορθόδοξη Εκκλησία αποδίδει λατρεία μόνο στον Ένα και Τριαδικό Θεό, απορρίπτει τη λατρεία ψευδών θεών, ειδώλων και κτισμάτων. Δεν υπάρχουν άλλοι θεοί, οποιαδήποτε λατρεία σε «άλλους θεούς» αποδίδεται στον Διάβολο. Τέτοιες εικόνες είναι είδωλα, απαγορεύεται η κατασκευή τους και η οποιαδήποτε τιμή (Έξοδ. κ' 4-5. κγ' 24-25. Λευιτ. ιθ' 4. κστ' 1. Δευτερ. δ' 15-28. λ' 17-18. λβ' 16-21. Ησ. μδ' 9-20. Ιερεμ. κε' 6. Δαν. ε' 23-25. Ψαλμ. 96/97,7. ριγ' 12-16/ριε' 4-8. ρλδ'/ρλε' 15-18. Ρωμ. α' 23-24. Αποκ. ιθ' 20).
Η προσκύνηση ψεύτικων θεών και των εικόνων τους (ειδώλων) τιμωρείται αυστηρά (Εξοδ. κβ' 20. Δευτερ. ιγ' 6-11. ιζ' 2-10. Γ/Α' Βασιλ. θ' 6-9. ιδ' 9-10. Ιερεμ. α' 16). Όμως αυτό δεν σημαίνει πώς οι χριστιανοί απαγορεύεται να αγαπούν και να τιμούν κάθε τι που έχει σχέση με τη λατρεία του αληθινού Θεού η και με τους ανθρώπους που αγάπησε και ετίμησε ο ίδιος ο Θεός.

Ήδη στην Παλαιά Διαθήκη, παράλληλα με την απαγόρευση των ειδώλων, κατασκευάζονται με εντολή του Θεού διάφορα αντικείμενα για τη θεία λατρεία, η σκηνή, η κιβωτός, η τράπεζα, το θυσιαστήριο των ολοκαυτωμάτων, το θυσιαστήριο του θυμιάματος, χερουβείμ, λέοντες, βόες και πολλά άλλα (Εξοδ. κε'-λα'. Γ/Α' Βασιλ. στ'-ζ'. Έβρ. θ' 1-5). Κανείς δεν διανοήθηκε να αποδώσει σε αυτά τα αντικείμενα λατρευτική προσκύνηση, γιατί αυτόματα θα μεταβάλλονταν σε είδωλα και η λατρεία του αληθινού Θεού σε ειδωλολατρία. Αυτό φαίνεται καθαρά στο «χωνευτό μόσχο» που κατασκεύασε ο Ααρών σε στιγμή αποστασίας του λαού, η οποία ολοκληρώθηκε με τη φράση: «Ούτοι οι θεοί σου, Ισραήλ»!
(Έξοδ. λβ' 4), αυτό είναι το χαρακτηριστικό της ειδωλολατρίας- το να λατρεύεις για θεό κάποιο κτίσμα, η κάποιο ανθρώπινο κατασκεύασμα!

Κανείς ποτέ Ορθόδοξος χριστιανός δεν στάθηκε μπροστά σε εικόνα με τη σκέψη: «ούτοι οι θεοί μου»! Κανείς ποτέ δεν απέδωσε τιμή σε εικόνα με τη σκέψη πώς η εικόνα είναι θεός! Όσοι κατηγορούν τους Ορθόδοξους πως λατρεύουν τους αγίους ή τις εικόνες, δεν κατανόησαν ποτέ, ούτε τι είναι Ορθοδοξία, ούτε και τι στην πραγματικότητα σημαίνει λατρεία.

Η ευλάβεια και η τιμή που αποδίδουμε στα ιερά ανπκείμενα, τα οποία υπάρχουν στο λατρευπκό χώρο, στηρίζεται στην αγία Γραφή. Ο ίδιος ο Θεός τιμά τα ανπκείμενα αυτά, θυμιάζονται και ραντίζονται με αίμα (Εξοδ. λ' 6-7. μ' 5. Λευιτ. ιστ' 12-13. Α' Παραλ. στ' 34/A' Χρον. στ' 49. Β' Παραλ./Χρον. ιγ' 11. Έβρ. θ' 21) και ο Θεός επιδοκιμάζει τα γενόμενα (πρβλ. Γ/Α' Βασιλ. θ' 3).

Όλα τα «εγγύς» του Θεού είναι άγια, άξια σεβασμού και τιμής, ο τόπος πλησίον της βάτου (Εξοδ. γ' 5), η κιβωτός (Α' Βασιλ./Α' Σαμ. στ' 3), ο ναός (Ψαλμ. ε' 8/7), το όρος του Θεού (Ψαλμ. 98/99,5.9. Πρβλ. ρλα/ρλβ' 7), η ράβδος του Ιωσήφ (Γέν. μζ' 31. Έβρ. ια' 21), ακόμη και η «γη» στην όποια εμφανίσθηκαν άγγελοι του Θεού (Ιησ. Ναυή ε' 15). Όλα είναι άγια και άξια τιμητικής προσκύνησης!

Ο ίδιος ο Θεός τιμά τα ιερά αντικείμενα και τους χαρίζει τη θαυματουργική Του ενέργεια. Τούτο βλέπουμε στη ράβδο του Μωϋσή (Εξοδ. δ' 2-3. ζ' 19-21. θ' 23-26. ιδ' 16.21. ιε' 25. ιζ' 5-7), στο χάλκινο φίδι, που προεικόνιζε τον τίμιο σταυρό (Αριθ. κα' 8-9. Ιω. γ' 14), στην κιβωτό (Ιησ. Ναυή γ' 15-17), στη μηλωτή του Ηλία (Δ' Βασιλ. β' 8-14) η ακόμη και στά ρούχα του Χρίστου (Ματθ. θ' 20-22), στο λάδι (Μάρκ. στ' 13. Ιακ. ε' 14), στο νερό (Ίω. ε' 2-4), στα μανδήλια και περιζώματα (Πράξ. ιθ' 11-12). Η σκιά του αποστόλου Πέτρου γίνεται με τη χάρη του Θεού θαυματουργική εικόνα (Πράξ. ε' 12-16). Κάθε βεβήλωση των ιερών αντικειμένων τιμωρείται αυστηρά από τον Θεό (Αριθ. δ' 15.20. Α' Βασιλ./Α' Σαμ. ε' 2-4. στ' 2-5. Β' Βασιλ./Β' Σαμ. στ' 6-7. Α' Παραλ./Α' Χρον. ιγ' 9-10).

Κλείνοντες το μέρος αυτό, προτρέπουμε τον αναγνώστη να επανέρχεται σ' αυτό, κάθε φορά που η ανππαράθεση με τις διάφορες προτεσταντικές ομάδες κρίνεται απαραίτητη. Όλα τα σημεία που θίξαμε είναι αναγκαία για την ποιμαντική αντιμετώπιση των αιρέσεων που παρουσιάζουν αποκλίσεις από την Ορθοδοξία στη θεία αποκάλυψη, στη διδαχή για την πτώση και την ανόρθωση του ανθρώπου, στην έννοια του βαπτίσματος, στη θεία ευχαριστία, στην ιερωσύνη, στο άγιο χρίσμα, στην εξομολόγηση, στο ευχέλαιο, στο μυστήριο του γάμου και στις εκκλησιολογικές τους απόψεις.

Προτιμήσαμε να εκθέσουμε την όλη διδαχή της Εκκλησίας μας για το κάθε θιγόμενο θέμα, επειδή πολλές ομάδες χρησιμοποιούν στην προπαγάνδα τους ανέντιμη μέθοδο, ιδιαίτερα όταν μιλούν για την τιμή των αγίων εικόνων, για το πρόσωπο της Παρθένου Μαρίας, για τα μνημόσυνα και για τα τίμια λείψανα. Έτσι ο αναγνώστης, μπορεί να ελέγξει ευκολώτερα το ζήτημα και να μη πέσει θύμα ανακριβειών και φθηνής προπαγάνδας από μέρους διαφόρων προτεστανπκών αιρέσεων.

Η τιμή στους Αγίους της Ορθοδοξίας

Π. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΡΙΣΙΑΝΙΚΩΝ 

ΟΜΑΔΩΝ
Γ' ΕΚΔΟΣΗ ΕΠΑΥΞΗΜΕΝΗ
ΑΘΗΝΑ 1994