Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΩΣ ΑΔΕΛΦΟΣ

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΩΣ ΑΔΕΛΦΟΣ

Σε λίγες μέρες ολόκληρη η χριστιανοσύνη θα γιορτάσει τα γενέθλιά της. Βρισκόμαστε στο τέλος του 20ού αιώνα και το πανάρχαιο αίτημα για αδελφοσύνη παραμένει ακόμα ανεκπλήρωτο, αφού τα μίση μεταξύ των λαών εξακολουθούν να μαίνονται αμείωτα. Από την άλλη μεριά, ποικίλες προσπάθειες για μια παγκόσμια ειρήνη αναλαμβάνονται, τώρα μάλιστα που οι πάντες ομιλούν για παγκοσμιοποίηση. Όλα, όμως, φαίνεται να συγκλίνουν στη διαπίστωση, ότι αν δε βιώσει ο άνθρωπος την αίσθηση της αδελφοσύνης προς το συνάνθρωπό του καμιά ηθική και πνευματική πρόοδος δεν πρόκειται να επιτευχθεί.
Η αξία της αδελφοσύνης είναι αυτονόητη για το λογικό άνθρωπο. Συστηματικά άρχισε να καλλιεργείται στην ανθρωπότητα κυρίως με τους αρχαίους Έλληνες Ποιητές και Φιλοσόφους (Όμηρο, Σωκράτη, Ευριπίδη, Στωικούς κ.ά.) και αργότερα με το Χριστιανισμό.

Λέγοντας αδελφοσύνη, εννοούμε την αίσθηση της κοινής βιολογικής και πνευματικής καταγωγής των ανθρώπων. Την ιδέα της αδελφοσύνης ανάμεσα στους ομόθρησκους και ομόπιστους τη συναντάμε τόσο στις αρχαίες μυστηριακές θρησκείες, όσο και στον Ιουδαϊσμό. Χαρακτηριστική είναι η ρήση του βιβλίου των Παροιμιών της Παλαιάς Διαθήκης: «αδελφός υπό αδελφού βοηθούμενος ως πόλις οχυρά και υψηλή» (18, 19).

Ψυχολόγοι, Κοινωνιολόγοι και Ανθρωπολόγοι προσπαθούν με διάφορες ερμηνείες να εξηγήσουν αυτό το φίλτρο των ποικίλων δεσμών μεταξύ των ανθρώπων. Αρχαίοι (Πλατωνισμός, Φυσιολατρία, Ρομαντισμός) αλλά και σύγχρονοι Φιλόσοφοι (Μοντεσκιέ, Ντεκάρτ, Λάιμπνιτς, Βολταίρος κ.ά.), και μάλιστα του Ουμανισμού, Υπαρξισμού και Περσοναλισμού, που έχουν σε βάθος ασχοληθεί με το θέμα της αδελφοσύνης, βλέπουν θετικά την ανθρώπινη φύση, παρά τα διάφορα μελανά σημεία, που παρουσιάζονται στην Ιστορία.
 

Ο άνθρωπος μπορεί να νοιώθει τον <πλησίον> του ως αδελφό, υποκινούμενος ακόμα και από βαθύτερα ασυνείδητα κίνητρα. Ο φόβος της απομόνωσης, η ανάγκη για κοινωνία, το αίσθημα της ενότητας μέσω της ισότητας, της δικαιοσύνης και της αρμονίας, η φιλοξενία, η προστασία, η τιμή ακόμα και στους νεκρούς εχθρούς, η ειρήνη, η αλληλεγγύη μέσω της εργασίας, ο έρωτας, η ανθρωπιά κ.ά. είναι μερικά από τα ψυχικά κίνητρα αλλά και οι διάφορες εκφάνσεις της αδελφοσύνης.

Την αδελφοσύνη επιτάσσει κατ’ αρχήν η στοιχειώδης ανθρωπιστική Ηθική: «Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί, ένα σύνολο, πλήρης αφ’ εαυτού του. κάθε άνθρωπος είναι τμήμα της στεριάς, ένα μέρος απ’ το σύνολο. όταν η θάλασσα παρασέρνει ένα βώλο γης, η Ευρώπη μικραίνει, σάμπως τα κύματα να πήραν ένα ακρωτήρι, την αγροικία των φίλων σου ή τη δική σου. ο θάνατος του κάθε ανθρώπου με λιγοστεύει, γιατί ανήκω στο ανθρώπινο γένος. γι’ αυτό μη στέλνεις ποτέ να ρωτήσουν για ποιον χτυπάει πένθιμα η καμπάνα: είναι για σένα που χτυπά», γράφει ο Τζων Ντον (1624). Γι’ αυτό, πολλοί επιχείρησαν και νομικά μια αδελφοποίηση, όπως επίσης και πολλές πόλεις ονομάστηκαν Φιλαδέλφειες.
 

Για το συνάνθρωπο ως αδελφό έχουν γράψει οι ποιητές, έχει τραγουδήσει ο λαός κι έχουν ασχοληθεί οι μεγαλύτεροι ζωγράφοι του κόσμου. Ακόμα, διάφορα κατά καιρούς ιδεολογικοπολιτικά κινήματα εμπνεύστηκαν απ’ αυτήν την πανανθρώπινη ιδέα της οικουμενικής αδελφότητας. Ο Διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση έθεσαν την ιδέα της αδελφοσύνης στο κέντρο του κοινωνικού και ιδεολογικού τους προγράμματος.

Εξάλλου, όλες οι ανώτερες Θρησκείες διακηρύττουν την αγάπη προς το συνάνθρωπο ως αδελφό. Αυτό, όμως, που δεν απαντά σε καμιά άλλη θρησκεία είναι ο σύνδεσμος της αγάπης, που συνδέει μεταξύ τους τούς αδελφούς, η λεγόμενη φιλαδελφία. Πράγματι, εκεί όπου η ιδέα μιας παγκόσμιας αδελφότητας κορυφώνεται, είναι το χριστιανικό Ευαγγέλιο: «Ο αγαπών τον αδελφόν αυτού εν τω φωτί μένει», γράφει ο Ευαγγελιστής της αγάπης Ιωάννης. Αφότου ο «Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν», η αυτοθυσιαστική Αγάπη ακόμα και προς τον εχθρό παύει να είναι μια αφηρημένη έννοια και γίνεται θεανθρώπινη σάρκα.
 

Έτσι, η ιδέα της αδελφότητας θεμελιώνεται στο Χριστιανισμό όχι μόνο φυσικά (επειδή όλοι οι άνθρωποι είναι παιδιά του Θεού και κατάγονται από την ίδια πατριά) ή μυστικά (αφού με το βάπτισμα καθιστάμεθα όλοι «εν Χριστώ» αδελφοί), αλλά και οντολογικά (μέσω του ιδίου αίματος του Χριστού). Με τη γέννηση και το θάνατο τού Χριστού πάνω στο σταυρό, ο Ιησούς έγινε ο «πρωτότοκος εν πολλοίς αδελφοίς». Ο Θεός γενόμενος Άνθρωπος, γίνεται ταυτόχρονα ο Μεγάλος Αδελφός της Ανθρωπότητας. Έτσι, η Θεία Ενανθρώπηση εγγυάται και εξασφαλίζει την οικουμενική ειρήνη. Η απαράμιλλη παραβολή του Ασώτου μας διδάσκει την επιστροφή όλων των εθνών στον ένα και μοναδικό οίκο του Πατρός. Στο Χριστιανισμό οι πιστοί νοιώθουν πνευματικοί αδελφοί, αφού έχουν αναγεννηθεί από την ίδια πνευματική μήτρα, την κολυμπήθρα, έχοντας Πατέρα τους το Θεό και μητέρα την Εκκλησία.
Τέλος, η αδελφοσύνη έχει και φυλογενετική βάση, εφόσον το ανθρώπινο γένος, παρά τις διάφορες αιρετικές φωνές, φαίνεται ομοιογενές βιολογικά και φυλετικά.

Ας δούμε, τώρα, και μερικά απ’ τα ευεργετικά αποτελέσματα της αδελφοσύνης. Η συναναστροφή με τον κόσμο, πέραν του εμπλουτισμού των γνώσεων, δίνει στην ανθρώπινη κρίση θαυμάσια διαύγεια. Η πανανθρώπινη αδελφοσύνη προάγει την επιστημονική και τεχνολογική έρευνα για χάρη του ίδιου του Ανθρώπου πάνω στον πλανήτη Γη. Με την ισότιμη επικοινωνία, καθίσταται, έτσι, ευκολότερη η οποιαδήποτε μορφωτική και πνευματική πρόοδος.
Αλλά, η αίσθηση μιας κοινής καταγωγής και αξίας ηθικοποιεί τον άνθρωπο, καλλιεργώντας τον αυθεντικότερο Ανθρωπισμό. Η ιδέα του <άλλου> ως αδελφού προσδίδει πίστη, εμπιστοσύνη, αίσθημα ασφάλειας και αλληλοενίσχυσης στις ψυχές όλων: «Άνθρωπε, ώ άνθρωπε! Κοίτα τη μέλισσα, τσιμπάς και συ την καρδιά, την καρδιά. κι’ ωστόσο δώσε λίγη γλύκα σ’ αυτόν που είν’ αδέρφι σου, γιατί τέτοιος τ’ ανθρώπ’ ο ρόλος είναι» (Λιθουανικό λαϊκό τραγούδι).
 

Επίσης, η αδελφοσύνη όχι μόνο συμβάλλει στη σύσφιγξη των κοινωνικών και πολιτικών σχέσεων μεταξύ ατόμων, λαών και πολιτισμών, αλλά συντελεί και στην παγκόσμια οικονομική ευημερία.

Έπειτα, καμιά Δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει και λειτουργήσει χωρίς την πεποίθηση της πανανθρώπινης και διανθρώπινης αλληλεγγύης.

Επιπλέον, η αντίληψη του <πλησίον> ως αδελφού απελευθερώνει τα πάσης φύσεως κόμπλεξ και γαληνεύει την ψυχή, κάτι που όσο ποτέ άλλοτε δεν μας λείπει σήμερα με τα γνωστά φαινόμενα της παγκόσμιας τρομοκρατίας.
 

Εξάλλου, είναι παρατηρημένο ότι οποιοσδήποτε οργανισμός (Σχολείο, Εκκλησία, Εργοστάσιο) λειτουργεί πολύ πιο εύρυθμα, όταν διαπνέεται από αδελφικό πνεύμα. Ο άνθρωπος που αισθάνεται αδελφός με τον άλλο, θα τον αγαπήσει πιο ειλικρινά, θα αγωνισθεί με μεγαλύτερο ζήλο για την κοινωνική δικαιοσύνη και την ελευθερία του συνανθρώπου του, όπως επίσης δε θα διστάσει να δώσει τη ζωή του γι’ αυτόν. Μια αδελφωμένη οικουμένη ωφελεί και κάθε έθνος χωριστά. Άλλωστε, η ευρωπαϊκή ενοποίηση μέσα σ’ αυτό το πνεύμα κινείται.

Ας ευχηθούμε, ενόψει μάλιστα του φιλάνθρωπου πνεύματος των εορτών των Χριστουγέννων, ολόκληρη η ανθρωπότητα να νιώσει αληθινά αδελφωμένη, έτσι ώστε ο Άνθρωπος πραγματικά να βρει τον αληθινό προορισμό του. γιατί, όσο η ανθρώπινη αδελφοσύνη θα βρίσκεται στο δρόμο προς το νέο Άνθρωπο, το πολυπόθητο όνειρο της πανανθρώπινης αδελφοσύνης θα έχει μια ελπίδα κάποτε να πραγματοποιηθεί.

Σπυρίδων K. Τσιτσίγκος, MA, DD, PhD

Δρ. Θεολογίας & Δρ. Ψυχολογίας

Blog : iorthodoxitheologia.blogspot.com