Συνήθεις Ἱερὲς Ἀκολουθίες
Κάθε ἱερουργία ποὺ τελεῖται ἐντὸς τοῦ ἱεροῦ Ναοῦ λέγεται ἀκολουθία. Κέντρο τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία. Καμία ἀκολουθία δὲν μπορεῖ νὰ γίνει χωρὶς ἱερέα καὶ πιστούς.
Ἀκολουθίες ποὺ προηγοῦνται πάντα μιᾶς Θείας Λειτουργίας εἶναι ὁ Ἑσπερινὸς καὶ ὁ Ὄρθρος. Καὶ μ᾿ αὐτὲς τὶς δυὸ συχνὰ ἐμπλέκονται τὸ Μεσονυκτικὸ καὶ ἡ Ἀρτοκλασία.
ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ: Ἀκολουθία ποὺ γίνεται κάθε ἀπόγευμα (ἑσπέρας) στὰ μοναστήρια καὶ στοὺς ναούς, ἂν τὴν ἑπόμενη μέρα ἔχει Θεία Λειτουργία.
ΜΕΣΟΝΥΚΤΙΚΟ: Ἀκολουθία ποὺ διαβάζεται τὶς πρῶτες πρωινὲς ὧρες κάθε ἡμέρας στὰ μοναστήρια. Στὶς ἐνορίες διαβάζεται πρὶν ἀπὸ τὴν ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου. Ἡ ἀκολουθία ὀνομάστηκε Μεσονυκτικὸ διότι τελεῖται «μεσούσης τῆς νυκτός».
ΛΙΤΗ: Εἶναι μία ὁμάδα ἰδιομέλων τροπαρίων ποὺ ψάλλονται στὴν ἀκολουθία τοῦ Μεσονυκτικοῦ, πρὶν ἀπὸ τὸν ὄρθρο. Ἡ Λιτὴ εἶναι μία σύντομη ἱκεσία στὸν ἑορταζόμενο ἅγιο καὶ τὴν διακρίνει ἡ ἁπλότητα. Λιτὴ ὀνομάζεται ὁ νάρθηκας τῶν μοναστηριῶν ἀπ᾿ ὅπου καὶ ἡ ἀκολουθία πῆρε τὸ ὄνομά της, ἐπειδὴ ἐδῶ τελεῖται. Γίνεται μέχρι σήμερα στὰ μοναστήρια ἡ Λιτὴ καθὼς ψάλλονται τὰ ἰδιόμελα μὲ θυμιατό, ἀναμμένες λαμπάδες καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ τιμωμένου ἁγίου ἢ τῆς ἑορτῆς (ἰδιόμελα: τροπάρια ποὺ ἔχουν δικό τους μέλος = μουσική).
ΟΡΘΡΟΣ: Ἡ ἀκολουθία λέγεται ἔτσι διότι τελεῖται στὰ μοναστήρια ἢ στοὺς ἐνοριακοὺς ναοὺς μόλις ὀρθρίζει (ξημερώνει). Στὴ διάρκεια τοῦ ὄρθρου ὁ ἱερέας ἑτοιμάζει ὅλα ὅσα χρειάζονται γιὰ τὸ μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Οἱ ὕμνοι ποὺ ψάλλονται στὸν ὄρθρο ἀναφέρονται στὸν ἅγιο ἢ τὸ γεγονὸς ποὺ ἑορτάζεται τὴν ἴδια ἡμέρα.
ΔΟΞΟΛΟΓΙΑ: Δοξολογικὸς ὕμνος ποὺ ἐπισφραγίζει τὸν ὄρθρο. Λέγεται δοξολογία, διότι ἀρχίζει μὲ τὸν ὕμνο ποὺ ἔψαλλαν οἱ ἄγγελοι στὴ γέννηση τοῦ Χριστοῦ: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» (Λουκ. Β, 14), ἀποτελεῖ δὲ θαυμάσια εἰσαγωγὴ στὴ Θεία Λειτουργία.
ΑΡΤΟΚΛΑΣΙΑ: Μικρὴ ἀκολουθία ποὺ ψάλλεται στὸν Ἑσπερινὸ ἢ μετὰ τὴν Δοξολογία στὸν ὄρθρο. Στὴν ἀρτοκλασία εὐλογοῦνται οἱ πέντε ἄρτοι, σὲ ἀνάμνηση τῶν ἄρτων ποὺ εὐλόγησε ὁ Χριστὸς στὴν ἔρημο (Μτθ. ιδ´, 15-21). Μαζὶ μὲ τοὺς ἄρτους εὐλογοῦνται «οἶνος και ἔλαιον» (κρασὶ καὶ λάδι) ποῦ συμβολίζουν τὴν ἀρετὴ τῆς ἐλεημοσύνης. Ἡ ἀρτοκλασία τελεῖται στὶς ἐνορίες ὅταν πανηγυρίζει ὁ Ναὸς ἢ σὲ ἄλλες μεγάλες ἑορτές.
ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΟΣ ΚΑΝΩΝ: Αὐτοτελὴς ἀκολουθία, πολὺ ἀγαπητὴ εἰς τοὺς ὀρθοδόξους Χριστιανοὺς ὡς προσωπικὴ ἔκφραση, ψάλλεται μὲ ἱερέα ἢ μόνο ἀπὸ τὸν πιστό, ὁποιαδήποτε ὥρα. Ὁ πιστὸς εἰς τὴν ταπείνωσή του ζητᾶ ἀπὸ τὴν Παναγία καὶ τοὺς Ἁγίους νὰ γίνουν μεσίτες, νὰ τὸν πλαισιώνουν εἰς τὴν συνομιλίαν του μὲ τὸν Θεό, ἢ νὰ μεταφέρουν μὲ τὴν καταξιωμένη παρρησία τους εἰς τὸν Κύριο τὰ αἰτήματα -προβλήματα πνευματικὰ καὶ ὑλικά, γιὰ ἴαση ψυχῶν καὶ σωμάτων, γιὰ κάθε θλίψη καὶ ἀνάγκη, γιὰ ἀσθενεῖς ξενιτεμένους, στρατευμένους, πάσχοντες. Ἡ πνευματικὴ αὐτὴ μελέτη καὶ ἐπικοινωνία μετὰ τῶν Ἁγίων ἢ τῆς Παναγίας, προστιθεμένη εἰς τὴν καθ᾿ αὑτὸ λειτουργικὴ καὶ μυστηριακὴ ζωή, εἶναι ὁ γνησιώτερος τρόπος ἁγιασμοῦ τῆς ἡμέρας καὶ τροφοδοσίας τῆς εὐσεβοῦς ψυχῆς. Εἶναι πράγματι πλουτισμὸς ἀνεκτίμητος, τὸν ὁποῖον μᾶς παρέχει ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία.
Θεία Λειτουργία
Τὸ κέντρο τῆς λατρείας εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία. Μέσα σ᾿ αὐτὴν ὁ Χριστὸς ξαναγεννιέται, μᾶς ξαναμιλᾶ, μᾶς προσεγγίζει ἄμεσα, σταυρώνεται, προσφέρεται, εἶναι παρὼν ἀνάμεσα σὲ ὅλους καὶ γιὰ τὸν καθένα ξεχωριστά.
Ὁ Χριστὸς διαβεβαίωσε τοὺς μαθητές Του ὅτι, ὅταν δυὸ ἢ τρεῖς εἶναι μαζεμένοι στὸ ὄνομά Του, θὰ βρίσκεται κι Αὐτὸς ἀνάμεσά τους. Ἀπὸ τότε οἱ Χριστιανοὶ μαζεύονται ὅλοι μαζὶ σὲ κάποιο χῶρο, γιὰ νὰ βρεθοῦν μαζὶ μὲ τὸν Κύριο. Εἰδικὰ ἡ Κυριακὴ εἶναι μέρα κοινῆς συγκεντρώσεως, διότι εἶναι ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως.
Ἡ συγκέντρωση ὅλης της Ἐκκλησίας γιὰ τὴν λατρεία τοῦ Θεοῦ συμβολίζεται χαρακτηριστικά, κατὰ τὴν «Ἀκολουθία τῆς Προθέσεως», ποὺ γίνεται πρὶν τὴ Θεία Λειτουργία. Σὲ αὐτὴν ὁ ἱερεὺς μνημονεύει ὀνομαστικὰ ὅλα τὰ μέλη τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας, σχηματίζοντας συμβολικὰ πάνω στὸ δισκάριο τὴ σύναξη τῆς ἐκκλησίας.
Στὸ κέντρο τοποθετεῖται ἕνα μεγάλο κομμάτι πρόσφορο, ποὺ καλεῖται «Ἀμνός». Αὐτὸ συμβολίζει τὸ Χριστό. Γύρω ἀπὸ τὸν Ἀμνὸ βάζει κι ἄλλα μικρότερα τμήματα τῆς προσφορᾶς, ποὺ συμβολίζουν τὴν Παναγία, τοὺς Ἀγγέλους, τοὺς Ἁγίους, τὸν Ἐπίσκοπο, τοὺς Ἱερεῖς καὶ τοὺς Χριστιανοὺς τῆς Ἐνορίας, ζωντανοὺς καὶ πεθαμένους. Ἔτσι ὅλοι οἱ χριστιανοὶ εἶναι συγκεντρωμένοι γύρω ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ Χριστό· αὐτὸ σημαίνει ΕΚΚΛΗΣΙΑ.
Κι ἂς δοῦμε τὴν πρώτη φράση - ἀνακοίνωση τῆς Θείας Λειτουργίας: «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρός καὶ τοῦ Ὑιοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»: Μὲ αὐτὰ τὰ λόγια ἀνακοινώνεται ὁ σκοπὸς τῆς συνάξεως. Ἡ συγκέντρωση γίνεται γιὰ νὰ συναντηθοῦμε μὲ τὸ Θεὸ καὶ νὰ ζήσουμε στὴν Βασιλεία Του. Οἱ Χριστιανοὶ λέγοντες «Ἀμήν», δηλώνουν ὅτι συμφωνοῦν μὲ τὴν ἀνακοίνωση τοῦ ἱερέα.
Μετὰ σειρὰ ἔχει ἡ μεγάλη προσευχὴ (Μεγάλη Συναπτή) ποὺ περιλαμβάνει ὅλες τὶς μέριμνες τῶν πιστῶν: ἀρρώστους, ξενιτεμένους, φίλους, φυλακισμένους, ἐχθρούς, εἰρήνη, καλοκαιρία κλπ. Τὸ βασικὸ αἴτημά της εἶναι ἡ «εἰρήνη» γι᾿ αὐτὸ ἡ σειρὰ αὐτὴ τῶν αἰτημάτων λέγεται «εἰρηνικά».
Ὕστερα ἀπὸ τὴν προσευχὴ γιὰ ὅλο τὸν κόσμο ἡ ἐκκλησία ψάλλει χαρούμενους ὕμνους, ἰδιαίτερα στὶς γιορτές. Ψάλλονται στὴ Θεία Λειτουργία τρεῖς τέτοιοι ὕμνοι: τὰ «Ἀντίφωνα» (λέγονται ἔτσι διότι ψάλλονται ἀντιφωνικὰ ἀπὸ τοὺς χοροὺς τῷ ψαλτῶν). Τῆς Κυριακῆς τὸ τρίτο ἀντίφωνο εἶναι ἀναστάσιμο. Ὅλα τὰ ἀπολυτίκια τὴν Κυριακὴ εἶναι Ἀναστάσιμα. Ἂν εἶναι ἡμέρα γιορτῆς Ἁγίου, τότε τὸ 3ο ἀντίφωνο καὶ τὸ ἀπολυτίκιο ἀναφέρονται στὴ ζωὴ τοῦ Ἁγίου.
Τὸ πρῶτο μέρος τῆς Θείας Λειτουργίας λέγεται «Λειτουργία τοῦ Λόγου», διότι ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοὺς Θεοῦ ἔρχεται ἀνάμεσά μας κι ἐμεῖς μαζί Του μπαίνουμε στὴ βασιλεία Του.
Τὸ κέντρο τῆς λατρείας εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία. Μέσα σ᾿ αὐτὴν ὁ Χριστὸς ξαναγεννιέται, μᾶς ξαναμιλᾶ, μᾶς προσεγγίζει ἄμεσα, σταυρώνεται, προσφέρεται, εἶναι παρὼν ἀνάμεσα σὲ ὅλους καὶ γιὰ τὸν καθένα ξεχωριστά.
Ὁ Χριστὸς διαβεβαίωσε τοὺς μαθητές Του ὅτι, ὅταν δυὸ ἢ τρεῖς εἶναι μαζεμένοι στὸ ὄνομά Του, θὰ βρίσκεται κι Αὐτὸς ἀνάμεσά τους. Ἀπὸ τότε οἱ Χριστιανοὶ μαζεύονται ὅλοι μαζὶ σὲ κάποιο χῶρο, γιὰ νὰ βρεθοῦν μαζὶ μὲ τὸν Κύριο. Εἰδικὰ ἡ Κυριακὴ εἶναι μέρα κοινῆς συγκεντρώσεως, διότι εἶναι ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως.
Ἡ συγκέντρωση ὅλης της Ἐκκλησίας γιὰ τὴν λατρεία τοῦ Θεοῦ συμβολίζεται χαρακτηριστικά, κατὰ τὴν «Ἀκολουθία τῆς Προθέσεως», ποὺ γίνεται πρὶν τὴ Θεία Λειτουργία. Σὲ αὐτὴν ὁ ἱερεὺς μνημονεύει ὀνομαστικὰ ὅλα τὰ μέλη τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας, σχηματίζοντας συμβολικὰ πάνω στὸ δισκάριο τὴ σύναξη τῆς ἐκκλησίας.
Στὸ κέντρο τοποθετεῖται ἕνα μεγάλο κομμάτι πρόσφορο, ποὺ καλεῖται «Ἀμνός». Αὐτὸ συμβολίζει τὸ Χριστό. Γύρω ἀπὸ τὸν Ἀμνὸ βάζει κι ἄλλα μικρότερα τμήματα τῆς προσφορᾶς, ποὺ συμβολίζουν τὴν Παναγία, τοὺς Ἀγγέλους, τοὺς Ἁγίους, τὸν Ἐπίσκοπο, τοὺς Ἱερεῖς καὶ τοὺς Χριστιανοὺς τῆς Ἐνορίας, ζωντανοὺς καὶ πεθαμένους. Ἔτσι ὅλοι οἱ χριστιανοὶ εἶναι συγκεντρωμένοι γύρω ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ Χριστό· αὐτὸ σημαίνει ΕΚΚΛΗΣΙΑ.
Κι ἂς δοῦμε τὴν πρώτη φράση - ἀνακοίνωση τῆς Θείας Λειτουργίας: «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρός καὶ τοῦ Ὑιοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»: Μὲ αὐτὰ τὰ λόγια ἀνακοινώνεται ὁ σκοπὸς τῆς συνάξεως. Ἡ συγκέντρωση γίνεται γιὰ νὰ συναντηθοῦμε μὲ τὸ Θεὸ καὶ νὰ ζήσουμε στὴν Βασιλεία Του. Οἱ Χριστιανοὶ λέγοντες «Ἀμήν», δηλώνουν ὅτι συμφωνοῦν μὲ τὴν ἀνακοίνωση τοῦ ἱερέα.
Μετὰ σειρὰ ἔχει ἡ μεγάλη προσευχὴ (Μεγάλη Συναπτή) ποὺ περιλαμβάνει ὅλες τὶς μέριμνες τῶν πιστῶν: ἀρρώστους, ξενιτεμένους, φίλους, φυλακισμένους, ἐχθρούς, εἰρήνη, καλοκαιρία κλπ. Τὸ βασικὸ αἴτημά της εἶναι ἡ «εἰρήνη» γι᾿ αὐτὸ ἡ σειρὰ αὐτὴ τῶν αἰτημάτων λέγεται «εἰρηνικά».
Ὕστερα ἀπὸ τὴν προσευχὴ γιὰ ὅλο τὸν κόσμο ἡ ἐκκλησία ψάλλει χαρούμενους ὕμνους, ἰδιαίτερα στὶς γιορτές. Ψάλλονται στὴ Θεία Λειτουργία τρεῖς τέτοιοι ὕμνοι: τὰ «Ἀντίφωνα» (λέγονται ἔτσι διότι ψάλλονται ἀντιφωνικὰ ἀπὸ τοὺς χοροὺς τῷ ψαλτῶν). Τῆς Κυριακῆς τὸ τρίτο ἀντίφωνο εἶναι ἀναστάσιμο. Ὅλα τὰ ἀπολυτίκια τὴν Κυριακὴ εἶναι Ἀναστάσιμα. Ἂν εἶναι ἡμέρα γιορτῆς Ἁγίου, τότε τὸ 3ο ἀντίφωνο καὶ τὸ ἀπολυτίκιο ἀναφέρονται στὴ ζωὴ τοῦ Ἁγίου.
Τὸ πρῶτο μέρος τῆς Θείας Λειτουργίας λέγεται «Λειτουργία τοῦ Λόγου», διότι ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοὺς Θεοῦ ἔρχεται ἀνάμεσά μας κι ἐμεῖς μαζί Του μπαίνουμε στὴ βασιλεία Του.
Ὅταν ψάλλεται τὸ τρίτο ἀντίφωνο ὁ ἱερέας βγαίνει ἀπὸ τὴν βόρεια πύλη κρατώντας τὸ Εὐαγγέλιο καὶ προχωρεῖ στὸν Κυρίως Ναό. Μπροστὰ πηγαίνει ἕνα παιδὶ κρατώντας λαμπάδα. Ἡ πομπὴ αὐτὴ λέγεται Μικρὴ Εἴσοδος καὶ συμβολίζει τὸν Ἐρχομὸ τοῦ Χριστοῦ ἀνάμεσά μας. Ἡ ἀναμμένη λαμπάδα: ὁ Ἰησοῦς Χριστός, τὸ φῶς τῆς Ἀλήθειας καὶ τῆς ζωῆς ποὺ ἔρχεται στὸν σκοτεινὸ κόσμο μας.
Τὸ Ἱερὸ Εὐαγγέλιο: ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἀποκαλύφθηκε διὰ τοῦ Χριστοῦ. Τὸ Εὐαγγέλιο περιέχει τὴ διδασκαλία καὶ τὸ ἔργο Του. Ἑπομένως τὸ ἱερὸ βιβλίο εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Γι᾿ αὐτὸ ὁ ἱερέας λέει: «Σοφία. Ὀρθοί». Δηλαδὴ σταθεῖτε μὲ σύνεση καὶ σοφία, διότι ἀνάμεσά μας βρίσκεται ὁ Χριστός. Ἀμέσως μετὰ ψάλλεται ὁ ὕμνος: «Δεῦτε προσκυνήσωμεν καὶ προσπέσωμεν Χριστῷ...» Ὁ ἱερέας μπαίνει στὸ ἱερὸ καὶ προσκυνᾶ στὴν Ἁγία Τράπεζα –στὸν θρόνο τοῦ Θεοῦ. Ἡ προσκύνησή του καὶ ἡ δική μας συμβολίζει τὴν εἴσοδό μας στὸ Βασίλειο τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν προσέγγισή μας στὸ θρόνο Του.
Ὕστερα ψάλλεται ὁ Τρισάγιος ὕμνος. Ψάλλοντας τὸν Τρισάγιο Ὕμνο μοιάζουμε μὲ τοὺς ἀγγέλους, ποὺ στέκονται γύρω ἀπ᾿ τὸν θρόνο Του, σύμφωνα μὲ τὸ ὅραμα τοῦ Ἡσαΐα.
Κατόπιν ὁ ἱερέας ἀπὸ τὴν Ὡραία Πύλη συμβολίζοντας τὸ Χριστὸ ποὺ δίνει σὲ ὅλους εἰρήνη, λέγει: «Εἰρήνη πᾶσι».
Μετὰ τὴν εὐλογία αὐτὴ τοῦ Θεοῦ ἀρχίζουν τὰ ἀναγνώσματα: δηλαδὴ ἀποσπάσματα ἀπὸ τὴν ἁγία Γραφή. Αὐτὰ εἶναι κομμάτια παρμένα ἀπὸ τὶς Ἐπιστολὲς ἡ τὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων καὶ ἀπὸ τὰ τέσσερα Εὐαγγέλια.
Πρῶτα διαβάζεται ἀπόσπασμα ἀπὸ τὶς ἐπιστολὲς ἡ τὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων. Πρὶν ἀπὸ αὐτὸ διαβάζεται τὸ προκείμενο, δηλαδὴ στίχοι ἀπὸ τοὺς ψαλμούς. Πολὺ παλαιότερα διαβαζόταν ὅλο τὸ κείμενο τοῦ ψαλμοῦ, γιὰ νὰ μᾶς ὑπενθυμίσει ὅτι οἱ Προφητεῖες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἐκπληρώθηκαν στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ.
Ἀκολουθεῖ ἡ περικοπὴ ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο. Οἱ περικοπὲς εἶναι κατανεμημένες, ὥστε νὰ ἀναγνωσθοῦν ὅλα τὰ εὐαγγέλια κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ ἔτους.
Τὸ «Ἀλληλούϊα» ποὺ ψάλλεται πρὶν τὸ ἀνάγνωσμα τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι ἑβραϊκὴ φράση ποὺ σημαίνει «Αἰνεῖτε τὸν Θεόν», καὶ ψάλλεται σὲ περιπτώσεις παρουσίας τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ. Ἐπειδὴ στὸ εὐαγγέλιό μας μιλᾶ ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, γι᾿ αὐτὸ προηγουμένως λέμε «Ἀλληλούϊα».
Ἐδῶ τελειώνει τὸ πρῶτο μέρος τῆς Λειτουργίας, ἡ «Λειτουργία τοῦ Λόγου» ἡ «Λειτουργία τῶν Κατηχουμένων».
Στὴ συνέχεια, στὴν «Λειτουργία τῶν Πιστῶν», προσφέρουμε τὸν ἑαυτό μας σὰν προσφορὰ καὶ δῶρο ἀγάπης καὶ εὐχαριστίας στὸ Θεό, γιὰ ὅ,τι ἐκεῖνος μας χάρισε.
Γιὰ τὴν τέλεση τῆς Θείας Εὐχαριστίας προσφέρουμε ἄρτο καὶ οἶνο. Αὐτὰ τὰ ἁπλὰ προϊόντα της γῆς καὶ ἐργασίας τοῦ ἀνθρώπου συμβολίζουν τὴ ζωή μας.
Στὴν παρασκευὴ τοῦ ἄρτου (ψωμιοῦ) συμβαίνει μία μεταβολή: ἡ ζύμη μεταμορφώνει τὸ ἀλεύρι σὲ ψωμί. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ στὸν οἶνο. Εἶναι ἐπίσης γνωστὸ ὅτι ἡ τροφὴ ποὺ προσλαμβάνεται ἀπ᾿ τὸν ἀνθρώπινο ὀργανισμὸ ἀφομοιώνεται καὶ μεταβάλλεται σὲ σάρκα καὶ αἷμα. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος ζεῖ. Γι᾿ αὐτὸ λοιπὸν ἡ τροφὴ συμβολίζει τὴ ζωή μας.
Τὸ Ἱερὸ Εὐαγγέλιο: ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἀποκαλύφθηκε διὰ τοῦ Χριστοῦ. Τὸ Εὐαγγέλιο περιέχει τὴ διδασκαλία καὶ τὸ ἔργο Του. Ἑπομένως τὸ ἱερὸ βιβλίο εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Γι᾿ αὐτὸ ὁ ἱερέας λέει: «Σοφία. Ὀρθοί». Δηλαδὴ σταθεῖτε μὲ σύνεση καὶ σοφία, διότι ἀνάμεσά μας βρίσκεται ὁ Χριστός. Ἀμέσως μετὰ ψάλλεται ὁ ὕμνος: «Δεῦτε προσκυνήσωμεν καὶ προσπέσωμεν Χριστῷ...» Ὁ ἱερέας μπαίνει στὸ ἱερὸ καὶ προσκυνᾶ στὴν Ἁγία Τράπεζα –στὸν θρόνο τοῦ Θεοῦ. Ἡ προσκύνησή του καὶ ἡ δική μας συμβολίζει τὴν εἴσοδό μας στὸ Βασίλειο τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν προσέγγισή μας στὸ θρόνο Του.
Ὕστερα ψάλλεται ὁ Τρισάγιος ὕμνος. Ψάλλοντας τὸν Τρισάγιο Ὕμνο μοιάζουμε μὲ τοὺς ἀγγέλους, ποὺ στέκονται γύρω ἀπ᾿ τὸν θρόνο Του, σύμφωνα μὲ τὸ ὅραμα τοῦ Ἡσαΐα.
Κατόπιν ὁ ἱερέας ἀπὸ τὴν Ὡραία Πύλη συμβολίζοντας τὸ Χριστὸ ποὺ δίνει σὲ ὅλους εἰρήνη, λέγει: «Εἰρήνη πᾶσι».
Μετὰ τὴν εὐλογία αὐτὴ τοῦ Θεοῦ ἀρχίζουν τὰ ἀναγνώσματα: δηλαδὴ ἀποσπάσματα ἀπὸ τὴν ἁγία Γραφή. Αὐτὰ εἶναι κομμάτια παρμένα ἀπὸ τὶς Ἐπιστολὲς ἡ τὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων καὶ ἀπὸ τὰ τέσσερα Εὐαγγέλια.
Πρῶτα διαβάζεται ἀπόσπασμα ἀπὸ τὶς ἐπιστολὲς ἡ τὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων. Πρὶν ἀπὸ αὐτὸ διαβάζεται τὸ προκείμενο, δηλαδὴ στίχοι ἀπὸ τοὺς ψαλμούς. Πολὺ παλαιότερα διαβαζόταν ὅλο τὸ κείμενο τοῦ ψαλμοῦ, γιὰ νὰ μᾶς ὑπενθυμίσει ὅτι οἱ Προφητεῖες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἐκπληρώθηκαν στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ.
Ἀκολουθεῖ ἡ περικοπὴ ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο. Οἱ περικοπὲς εἶναι κατανεμημένες, ὥστε νὰ ἀναγνωσθοῦν ὅλα τὰ εὐαγγέλια κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ ἔτους.
Τὸ «Ἀλληλούϊα» ποὺ ψάλλεται πρὶν τὸ ἀνάγνωσμα τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι ἑβραϊκὴ φράση ποὺ σημαίνει «Αἰνεῖτε τὸν Θεόν», καὶ ψάλλεται σὲ περιπτώσεις παρουσίας τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ. Ἐπειδὴ στὸ εὐαγγέλιό μας μιλᾶ ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, γι᾿ αὐτὸ προηγουμένως λέμε «Ἀλληλούϊα».
Ἐδῶ τελειώνει τὸ πρῶτο μέρος τῆς Λειτουργίας, ἡ «Λειτουργία τοῦ Λόγου» ἡ «Λειτουργία τῶν Κατηχουμένων».
Στὴ συνέχεια, στὴν «Λειτουργία τῶν Πιστῶν», προσφέρουμε τὸν ἑαυτό μας σὰν προσφορὰ καὶ δῶρο ἀγάπης καὶ εὐχαριστίας στὸ Θεό, γιὰ ὅ,τι ἐκεῖνος μας χάρισε.
Γιὰ τὴν τέλεση τῆς Θείας Εὐχαριστίας προσφέρουμε ἄρτο καὶ οἶνο. Αὐτὰ τὰ ἁπλὰ προϊόντα της γῆς καὶ ἐργασίας τοῦ ἀνθρώπου συμβολίζουν τὴ ζωή μας.
Στὴν παρασκευὴ τοῦ ἄρτου (ψωμιοῦ) συμβαίνει μία μεταβολή: ἡ ζύμη μεταμορφώνει τὸ ἀλεύρι σὲ ψωμί. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ στὸν οἶνο. Εἶναι ἐπίσης γνωστὸ ὅτι ἡ τροφὴ ποὺ προσλαμβάνεται ἀπ᾿ τὸν ἀνθρώπινο ὀργανισμὸ ἀφομοιώνεται καὶ μεταβάλλεται σὲ σάρκα καὶ αἷμα. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος ζεῖ. Γι᾿ αὐτὸ λοιπὸν ἡ τροφὴ συμβολίζει τὴ ζωή μας.
Στὴ Θεία Λειτουργία γίνεται ἄλλη μιὰ θαυμαστὴ μεταβολὴ : τὸ ψωμὶ καὶ τὸ κρασὶ μεταβάλλονται καὶ γίνονται Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ. Αὐτὴ ἡ «τροφή» χαρίζει στὸν ἄνθρωπο αἰώνια ζωή. Γιὰ τὴν προσφορὰ τῶν δώρων μας στὸ θεὸ προετοιμαζόμαστε μὲ τρεῖς εἰδικὲς προσευχές:
παρακαλοῦμε νὰ μᾶς ἀξιώσει νὰ Τοῦ προσφέρουμε τὶς εὐχαριστίες μας
παρακαλοῦμε νὰ καθαρίσει τὶς ψυχές μας ἀπὸ κάθε ἁμαρτία
ὁμολογοῦμε τὴν ἁμαρτωλότητά μας καὶ ζητοῦμε συγχώρηση.
Ἐνῶ ὁ ἱερέας θυμιάζει στὴν Ἁγία Τράπεζα τὰ «Τίμια Δῶρα» ψάλλεται ὁ «Χερουβικὸς Ὕμνος»: σ᾿ αὐτὸν ζητᾶμε τὴ δύναμη ν᾿ ἀπομακρύνουμε κάθε μέριμνα τῆς καθημερινότητάς μας, ὥστε νὰ ὑποδεχθοῦμε τὸν «Βασιλέα τῶν ὅλων».
Ἔπειτα ὁ ἱερέας παίρνει τὰ Τίμια Δῶρα ἀπὸ τὴν Πρόθεση καὶ βγαίνει ἀπὸ τὴν Βόρεια πύλη στὸν Κυρίως Ναό. Προπορεύονται συνήθως παιδιὰ ποὺ κρατοῦν σταυρό, ἑξαπτέρυγα, λαμπάδα καὶ θυμιατό. Καθὼς αὐτὴ ἡ πομπὴ προχωρεῖ διὰ μέσου τοῦ Ναοῦ ὁ ἱερέας προσεύχεται καὶ παρακαλεῖ τοῦ Θεὸ νὰ θυμηθεῖ ὅλους στὴ Βασιλεία Του. Αὐτὴ εἶναι ἡ «Μεγάλη Εἴσοδος»: εἶναι ὁ Χριστὸς ποὺ πορεύεται πρὸς τὸ Γολγοθᾶνὰ θυσιαστεῖ. Στὴ γλώσσα τοῦ λαοῦ λέγεται καὶ «Ἅγια» καὶ ξεχωρίζει ἀπὸ τὴν «Μικρὴ Εἴσοδο». Εἶναι ἀπὸ τὶς πιὸ ἱερὲς στιγμὲς τῆς Θείας Λειτουργίας.
Γιὰ νὰ προσφέρουμε τὰ δῶρα μας στὸ Θεὸ ὑπάρχουν δυὸ προϋποθέσεις: νὰ ἐκφράσουμε τὴν ἀγάπη μας στὸ Θεὸ καὶ νὰ ὁμολογήσουμε τὴν ὀρθόδοξη πίστη μας.
Γι᾿ αὐτὸ ὁ ἱερέας μᾶς καλεῖ : «ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους ἵνα ἐν ὁμονοίᾳ ὁμολογήσωμεν». Τὴν στιγμὴ αὐτὴ ἀνταλάσσεται τὸ «φιλὶ τῆς εἰρήνης». Σήμερα φαίνεται νὰ γίνεται μεταξὺ τῶν ἱερέων ποὺ λειτουργοῦν. Τὰ πρῶτα χριστιανικὰ χρόνια ἀντάλλασσαν μεταξὺ τοὺς ὅλοι οἱ πιστοί. Ἔτσι συμφιλιωμένοι ὁμολογοῦσαν τὴν πίστη τους: «Πιστεύω εἰς ἕναν Θεό, Πατέρα, Παντοκράτορα...»
παρακαλοῦμε νὰ μᾶς ἀξιώσει νὰ Τοῦ προσφέρουμε τὶς εὐχαριστίες μας
παρακαλοῦμε νὰ καθαρίσει τὶς ψυχές μας ἀπὸ κάθε ἁμαρτία
ὁμολογοῦμε τὴν ἁμαρτωλότητά μας καὶ ζητοῦμε συγχώρηση.
Ἐνῶ ὁ ἱερέας θυμιάζει στὴν Ἁγία Τράπεζα τὰ «Τίμια Δῶρα» ψάλλεται ὁ «Χερουβικὸς Ὕμνος»: σ᾿ αὐτὸν ζητᾶμε τὴ δύναμη ν᾿ ἀπομακρύνουμε κάθε μέριμνα τῆς καθημερινότητάς μας, ὥστε νὰ ὑποδεχθοῦμε τὸν «Βασιλέα τῶν ὅλων».
Ἔπειτα ὁ ἱερέας παίρνει τὰ Τίμια Δῶρα ἀπὸ τὴν Πρόθεση καὶ βγαίνει ἀπὸ τὴν Βόρεια πύλη στὸν Κυρίως Ναό. Προπορεύονται συνήθως παιδιὰ ποὺ κρατοῦν σταυρό, ἑξαπτέρυγα, λαμπάδα καὶ θυμιατό. Καθὼς αὐτὴ ἡ πομπὴ προχωρεῖ διὰ μέσου τοῦ Ναοῦ ὁ ἱερέας προσεύχεται καὶ παρακαλεῖ τοῦ Θεὸ νὰ θυμηθεῖ ὅλους στὴ Βασιλεία Του. Αὐτὴ εἶναι ἡ «Μεγάλη Εἴσοδος»: εἶναι ὁ Χριστὸς ποὺ πορεύεται πρὸς τὸ Γολγοθᾶνὰ θυσιαστεῖ. Στὴ γλώσσα τοῦ λαοῦ λέγεται καὶ «Ἅγια» καὶ ξεχωρίζει ἀπὸ τὴν «Μικρὴ Εἴσοδο». Εἶναι ἀπὸ τὶς πιὸ ἱερὲς στιγμὲς τῆς Θείας Λειτουργίας.
Γιὰ νὰ προσφέρουμε τὰ δῶρα μας στὸ Θεὸ ὑπάρχουν δυὸ προϋποθέσεις: νὰ ἐκφράσουμε τὴν ἀγάπη μας στὸ Θεὸ καὶ νὰ ὁμολογήσουμε τὴν ὀρθόδοξη πίστη μας.
Γι᾿ αὐτὸ ὁ ἱερέας μᾶς καλεῖ : «ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους ἵνα ἐν ὁμονοίᾳ ὁμολογήσωμεν». Τὴν στιγμὴ αὐτὴ ἀνταλάσσεται τὸ «φιλὶ τῆς εἰρήνης». Σήμερα φαίνεται νὰ γίνεται μεταξὺ τῶν ἱερέων ποὺ λειτουργοῦν. Τὰ πρῶτα χριστιανικὰ χρόνια ἀντάλλασσαν μεταξὺ τοὺς ὅλοι οἱ πιστοί. Ἔτσι συμφιλιωμένοι ὁμολογοῦσαν τὴν πίστη τους: «Πιστεύω εἰς ἕναν Θεό, Πατέρα, Παντοκράτορα...»
Πρὶν ἀναγνωσθεῖ τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως ὁ ἱερέας λέγει: «τᾶς θύρας, τᾶς θύρας ἐν σοφίᾳ πρόσχωμεν»· παλαιότερα, τὴ στιγμὴ ἐκείνη ἔπρεπε νὰ κλείσουν τὶς θύρες τοῦ Ναοῦ, γιὰ νὰ μὴν παραμείνουν μέσα οἱ ἀβάπτιστοι.
Τώρα πιά, μπορεῖ ν᾿ ἀρχίσει ἡ διαδικασία τῆς προσφορᾶς τῶν δώρων μας στὸ Θεὸ ποὺ λέγεται «Ἀναφορά». Γιὰ ν᾿ ἀξιωθοῦν οἱ πιστοὶ νὰ κάνουν τὴν ὡραία αὐτὴ προσφορὰ τοὺς στὸ Θεό, ὁ ἱερέας τοὺς μεταδίδει μιὰ τριπλὴ εὐλογία: «ἡ χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς καὶ ἡ κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἴη μετὰ πάντων ἡμῶν».
Ἡ τελετὴ τῆς «ἀναφορᾶς» φτάνει στὸ κορυφαῖο σημεῖο της: ἐμεῖς προσφέρουμε τὰ δῶρα μας. Ὁ Θεὸς τὰ δέχεται καὶ μᾶς τὰ ἀντιπροσφέρει, μεταβάλλοντας τὰ σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ.
Ἀφότου εὐχαριστήσουμε τὸν Θεὸ γιὰ ὅλες τὶς προσφορές Του, θυμόμαστε τὸ Μυστικὸ Δεῖπνο, ὅπου ὁ Χριστὸς κάλεσε γιὰ πρώτη φορὰ τοὺς μαθητές Του νὰ κοινωνήσουν τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα Του.
Ὁ ἱερέας ἐπαναλαμβάνοντας τὰ λόγια καὶ τὶς κινήσεις Του, ὑψώνει τὰ Δῶρα στὸ Θεὸ καὶ Τὸν παρακαλεῖ νὰ στείλει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, νὰ τὰ μεταβάλλει σὲ οὐράνια τροφή. Εἶναι ἡ κορυφαία στιγμὴ τοῦ Μυστηρίου. Οἱ πιστοὶ γονατιστοὶ ψάλλουν: «Σὲ ὑμνοῦμεν, Σὲ εὐλογοῦμεν, Σοὶ εὐχαριστοῦμεν Κύριε καὶ δεόμεθά Σου, ὁ Θεὸς ἡμῶν».
Ἡ προσφορά μας πιὰ ἔγινε δεκτή. Ὁ Χριστὸς τώρα μᾶς καλεῖ νὰ συμμετέχουμε στὸ μυστικὸ δεῖπνο του. Εἶναι «ὁ προσφέρων καὶ ὁ προσφερόμενος»: καὶ ὁ οἰκοδεσπότης καὶ ἡ οὐράνια τροφή.
Ἡ συμμετοχή μας στὸ τραπέζι αὐτὸ ἀρχίζει μὲ τὴν «Κυριακὴ προσευχή», μὲ τὴν ὁποία ἐκφράζουμε τὴν ἐμπιστοσύνη μας στὸν Θεὸ Πατέρα: «Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου...»
Ἀργότερα, ὁ ἱερέας μᾶς καλεῖ: «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε». Οἱ πιστοὶ μὲ βαθειὰ εὐλάβεια πλησιάζουν καὶ μεταλαμβάνουν πραγματικὰ -κι ὄχι συμβολικὰ– Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ.
Πρὶν φύγουμε ἀπὸ τὸ Ναὸ ψάλλουμε χαρούμενοι : «Εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, ἐλάβομεν πνεῦμα ἐπουράνιον...» λάβαμε μέρος στὴν ἀγάπη καὶ τὴ ζωὴ τοῦ Θεοῦ.
Καθὼς φεύγουμε ἀπὸ τὸ Ναὸ παίρνουμε μαζί μας εὐλογία, εἰρήνη, δύναμη. Ἐπιστρέφουμε στὴν καθημερινότητά μας ἀνανεωμένοι. Πρέπει νὰ μεταφέρουμε καὶ σὲ ἄλλους τὶς ἐμπειρίες μας. Ἐπιστρέφουμε ὄχι οἱ ἴδιοι ἄνθρωποι, ἀλλὰ καινούριοι, καλύτεροι, ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ
Χεὶρ Νεκταρίου ἐποίει ἐν ἔτει ͵βα´ Δεκεμβρίου ε´.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου