Προς τι η επίθεση κατά της Βίβλου;
Υπάρχουν ορισμένοι, μεταξύ των οποίων και κάποιοι ιερωμένοι, οι οποίοι επιχειρούν να … λιθοβολήσουν την Παλαιά Διαθήκη ως δήθεν … ανήθικο βιβλίο, μη λαμβάνοντες υπόψη τους τα ήθη και τα έθιμα μιας άλλης εποχής, που, δυστυχώς, αναβιώνουν στη σημερινή υλιστική και «πανηδονιστική εποχή» και μάλιστα με τον πιο «πανηγυρικό» τρόπο!...
ΕΙΝΑΙ γεγονός, ότι επικρίσεις σαν αυτές που υποβιβάζουν το κύρος των Ιερών Κειμένων, δεν είναι κάτι το καινούργιο. Το ρεύμα πολεμικής εναντίον της ηθικής της Παλαιάς Διαθήκης εμφανίσθηκε για πρώτη φορά στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στη Γερμανία, από τον 18ο αιώνα. Ιδού τι είχε ειπωθεί τότε, σε γενικές γραμμές:
«Ένα βιβλίο, στην περίπτωσή μας η Παλαιά Διαθήκη, που περιέχει στοιχεία καθαρώς ανήθικα και αντίθετα προς τις αρχές του πολιτισμού, μπορεί να χρησιμεύσει σαν πηγή της Χριστιανικής διδασκαλίας και Ηθικής; Εφόσον κατέχουμε την τέλεια Ηθική της Καινής Διαθήκης γιατί δεν πάμε κατ' ευθείαν εκεί, στην Καινή, και να παραμερίσουμε ολωσδιόλου την Παλαιά που προβληματίζει και σκανδαλίζει τον αναγνώστη;».
Ειλικρινείς συνειδήσεις…
Έργο μας, λοιπόν είναι ν' απαντήσουμε στις κατηγορίες αυτές, φέρον¬τας μπροστά στις ειλικρινείς συνειδήσεις τις μαρτυρίες που δικαιώνουν και αθωώνουν τα ιερά αυτά κείμενα.
Και σαν εισαγωγή ας κάνουμε τις εξής δύο γενικές παρατηρήσεις:
Πρώτο, ότι όλοι αυτοί που πολεμούν την Παλαιά Διαθήκη εξ ονόματος της Καινής, δεν έχουν καταλάβει, καθώς πρέπει, ούτε την Ηθική της Καινής. Επειδή, η σχέση ανάμεσα στις δύο αυτές πηγές της θείας αποκάλυψης είναι τόσο στενή που όταν χρησιμοποιούμε τη μία εναντίον της άλλης υποβιβάζουμε το κύρος και των δύο. Ο λόγος είναι απλούστατος: Η μαρτυρία και των δύο αυτών πηγών είναι αχώριστη, κοινή και αμοιβαία.
Δεύτερο: Εκείνοι που ισχυρίζονται ότι η Παλαιά Διαθήκη ήταν καλή και χρήσιμη για την εποχή εκείνη αλλ' όχι πλέον για σήμερα, δε θέλουν να δουν ότι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ο άνθρωπος δεν έχει βελτιώσει την ηθική του κατάσταση στο ελάχιστο. Από τις μέρες του Μωυσή και του Δαβίδ μέχρι την εποχή μας η φύση, τόσο της ανθρωπότητας όσο και του ατόμου, παραμένει η ίδια, παραμένει δηλαδή φύση ακατάστατη και διεφθαρμένη. Η σημερινή ανθρωπότητα, παρ' όλο το εξωτερικό της «γυάλισμα» φανερώνει ένστικτα, σκέψεις και πράξεις που προδίδουν ένα χάος ανηθικότητας και σκληρότητας. Ας ρίξουμε μια ματιά σε μια οποιαδήποτε εφημερίδα και θα διαγνώσουμε αμέσως την ελεεινή κατάσταση της σημερινής κοινωνίας μας. Δεν είναι, λοιπόν, ωμή υποκρισία στο ηθικό χάλι που έχουμε φτάσει, να κατηγορούμε τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης, ότι τάχα προσβάλλουν τα πολιτισμένα αυτιά μας και τη «χριστιανική» μας συνείδηση;
Περίεργα πράγματα…
Για να δούμε τι είχε πει κάποτε σε μια συνέντευξή του ένας καλοπροαίρετος κριτικός της Παλαιάς Διαθήκης:
«Φρίκη και ανατριχιαστική βαρβαρότητα, κακία, εκδικητικότητα, απαθρωπισμός, ανηθικότητα σε βαθμό τερατοποίησης του ανθρώπου, είναι οι εντολές του Μωϋσή. Η Παλαιά Διαθήκη σαν βιβλίο είναι εγχειρίδιο κακουργημάτων και πολεμικών εγκλημάτων που θεωρήθηκε απ' όλες τις εκκλησίες και τις χριστιανικές αιρέσεις θεόπνευστο, απαραίτητο για τη σωτηρία του ανθρώπου από τις αμαρτίες». («Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», Ιούνιος 1981)
Και αλλού:
«Η Αγία Γραφή και η θεοπνευστία σε σχέση με την αλήθεια, έχει την αντιστοιχία του μεταλλεύματος προς το μέταλλο. Το μετάλλευμα είναι μείγμα ετερογενών στοιχείων μέσα στο οποίο υπάρχει και το μέταλλο. Οπότε για να πάρουμε το μέταλλο πρέπει να επεξεργαστούμε το μετάλλευμα. Και εδώ το μέταλλο είναι ο Χριστός». («Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», Ιούνιος 1981)
Διδάσκαλος της Αλήθειας ο Χριστός
Χαρακτηρίζοντας ο καλοπροαίρετος κριτικός, στην παραπάνω παραβολή του, το Χριστό σαν το καθαρό «μέταλλο» που βγαίνει από το ακάθαρτο μείγμα των Γραφών, μας δίνει να καταλάβουμε ότι -περίπου- όλα τα άλλα κείμενα μάλλον θα πρέπει να τα ... αχρηστεύσουμε!
Σ' αυτή, λοιπόν, τη συλλογή των βιβλίων που ο καλοπροαίρετος κριτικός τα αποκαλεί «ανήθικα» κι «εγκληματικά», ο Χριστός, ο Δάσκαλος, αποδίδει τον τιμητικό χαρακτηρισμό «Γραφές» (Ιωάν. 17/12). Σε άλλη περίπτωση τα ονομάζει: «Νόμο και Προφήτες» (Ματθ. 5/17-19, 22/40 κ.ά.). Επίσης επικαλείται τη μαρτυρία τους για να στηρίξει τη διδασκαλία Του. Οποία λοιπόν αντίθεση απόψεων, μεταξύ του Χριστού και του καλοπροαίρετου κριτικού!..
Επιπλέον, ουδέποτε ο Χριστός έκανε την παραμικρή νύξη για να ελαττώσει την ηθική αξία του α ή του β μέρους από κάποιο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, πράγμα που κάνει ο παραπάνω κριτικός. Ουδέποτε η αναμάρτητη συνείδηση του Χριστού ενοχλήθηκε από τις αφηγήσεις εκείνες που ενοχλούν τη συνείδηση του κριτικού. Ουδέποτε ο Χριστός ξεχώρισε το Θεό, που διέταξε να εξολοθρευτούν οι Χαναναίοι, από τον επουράνιο Πατέρα που στέλνει τον ήλιο Του και τις βροχές Του σε δίκαιους και σε άδικους (Ματθ. 5/45). Μάλιστα, σαν έφτασε ο «προσδιορισμένος καιρός», αυτός ο «κακούργος» Θεός έστειλε ακόμα και τον μονάκριβο Γιό Του για να σώσει την αμαρτωλή ανθρωπότητα, για να σώσει και τον παραπάνω κριτικό.
Αλλά και στις πιο κρίσιμες εμπειρίες της επίγειας ζωής Του, -καθώς στην έρημο του πειρασμού και στα πάθη του Σταυρού —, ο Χριστός άντλησε επιχειρήματα και παρηγοριά από αυτά τα ίδια κείμενα (την Παλαιά Διαθήκη) που ο καλοπροαίρετος κριτικός αποκαλεί «κείμενα ανηθικότητας και εγκλημάτων».
Προς τι αυτή η κριτική;
Με ποια, λοιπόν, λογική και με ποιο ηθικό δικαίωμα μπορούμε, εμείς οι αμαρτωλοί άνθρωποι, να βρίζουμε τα κείμενα που σεβάστηκε και που χρησιμοποίησε ο ίδιος ο Χριστός, στη διδασκαλία Του και στη ζωή Του; Τι πρέπει να συμπεράνουμε; Να πούμε ότι πλανήθηκε ο Χριστός, επειδή δεν είδε στα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης τις «ανηθικότητες» και τα «εγκλήματα» που βλέπει ο κριτικός; Αλλά, «ουκ εστίν μαθητής υπέρ τον διδάσκαλον», εξήγησε ο Χριστός.
Ένα, λοιπόν, από τα δύο πρέπει να συμβαίνει: Ή τα ηθικά αισθητήρια του εν λόγω κριτικού πρέπει να είναι πλέον ευαίσθητα από αυτά του Χριστού- ή ο καλοπροαίρετος κριτικός δεν έχει καταλάβει την παιδαγωγική αξία και τον παρασκευαστικό ρόλο της Παλαιάς Διαθήκης, στα πλαίσια της Χριστιανικής Ηθικής. Ασφαλώς τούτο το δεύτερο συμβαίνει.
«Ανατριχιαστικά κείμενα»;
Ας έρθουμε τώρα στην κατηγορία ότι τα «ανατριχιαστικά κείμενα» της Παλαιάς Διαθήκης με τις «χοντρές ανηθικότητες» που αναγράφουν, είναι «ακατάλληλα ακόμα και για τους ενήλικες».
Πριν να καταδικάσουμε τα κείμενα αυτά επειδή ορισμένες φορές προσβάλλουν τα «πολιτισμένα» μας αυτιά ή την «ευαίσθητη» ηθική μας, ας έχουμε υπόψη μας τα εξής δύο δεδομένα:
Πρώτο: Είναι γνωστό ότι στη φιλολογία της αρχαίας εποχής ο συνηθισμένος τρόπος έκφρασης ήταν ο απλός, ανεπιτήδευτος λόγος και όχι οι καλοχτενισμένες εκφράσεις, καθώς τις χρησιμοποιούμε σήμερα. Οι τότε άνθρωποι προτιμούσαν να τα περιγράφουν όλα και να τα ονομάζουν όλα, δίχως να χρησιμοποιούν διπλωματικές περιστροφές και υπονοούμενα. Με άλλα λόγια οι άνθρωποι, τότε, μιλούσαν τη γλώσσα των γεγονότων και των πράξεων. Τούτο που μας ενδιαφέρει είναι να μάθουμε αν αυτός ο τρόπος θαρραλέας έκφρασης είχε ανήθικη πρόθεση- αν απέβλεπε στο να σκεπάσει την αμαρτία και να ενθαρρύνει την ανηθικότητα, ή αντίθετα, αν ο σκοπός αυτής της γλώσσας, που εμείς σήμερα την αποκαλούμε «ανήθικη», ήταν να μας περιγράψει την αμαρτία σε όλη την ασχήμια της κι επίσης να μας παρουσιάσει την διαφθορά της ανθρώπινης καρδιάς ωμή, δίχως τη μάσκα της υποκρισίας.
Στην περίπτωσή μας, τούτο το δεύτερο είναι ασφαλώς η αλήθεια. Για παράδειγμα, ας ρίξουμε μια ματιά στο πρόσωπο και τη ζωή του βασιλιά Δαβίδ:
Δεν υπάρχουν στην Παλαιά Διαθήκη σελίδες πιο άγιες από εκείνες που μας εξιστορούν, με τις πιο εντυπωσιακές λεπτομέρειες, το έγκλημα μοιχείας και φόνου που διέπραξε αυτός ο βασιλιάς. Τα κείμενα δεν αφήνουν καμιά φάση του εγκλήματος σκεπασμένη. Η κάθε όψη της μεγάλης εκείνης πτώσης χτυπήθηκε σκληρά από τη δικαιοσύνη του Θεού, δίχως οίκτο, δίχως προσωποληψία, στον άνθρωπο που ήταν ένας από τους πιο ευνοούμενους του Θεού, για τον οποίο λέει: «εύρον τον Δαβίδ, άνδρα κατά την καρδίαν μου» (Πράξ. 13/22).
Υπερβολές οι «ανηθικότητες» και οι «βαρβαρότητες»
Φυσικά, η περίπτωση του Δαβίδ δεν είναι η μόνη στην Παλαιά Διαθήκη που φανερώνει το σκληρό τρόπο που η θεία Δικαιοσύνη εκδικείται το κακό. Πολλές είναι οι περιπτώσεις που η αμαρτία και η παρακοή τιμωρούνται, άλλοτε μόνο με λόγια, άλλοτε και με ποινές. Είν' αλήθεια, ότι περιγράφονται και ορισμένα γεγονότα άξια τιμωρίας, για τα οποία δεν γίνεται ανταπόδοση. Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι η Παλαιά Διαθήκη εγκρίνει κι επιδοκιμάζει αυτό που ανέχεται, λόγω των τότε ειδικών περιστάσεων.
Ποιες ήταν εκείνες οι ειδικές περιστάσεις;
Το ερώτημα αυτό μας μπάζει στο δεύτερο δεδομένο που, καθώς πιστεύουμε, αθωώνει, μπροστά στις ειλικρινείς καρδιές, τις «ανηθικότητες» και τις «βαρβαρότητες" για τις οποίες κατηγορείται η Παλαιά Διαθήκη. Λοιπόν, αυτό το δεύτερο δεδομένο είναι η ατελής και χαμηλή ηθική της Παλαιάς Διαθήκης, σε σύγκριση με την τέλεια και ολοκληρωμένη ηθική του Χριστού και των αποστόλων. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι της Παλαιάς Διαθήκης δεν είχαν λάβει το φως της ηθικής στο βαθμό που εμείς σήμερα το κατέχουμε.
Να δύο παραδείγματα: Όταν οι μαθητές του Χριστού, Ιάκωβος και Ιωάννης, εξοργισμένοι για την εχθρότητα που έδειξαν οι Σαμαρείτες εναντίον του Χριστού, εξέφρασαν την επιθυμία να κατεβεί φωτιά από τον ουρανό και να τους αφανίσει, καθώς είχε κάμει άλλοτε ο προφήτης Ηλίας, τότε ο Ιησούς επέπληξε αυτούς και είπε: «δεν εξεύρετε ποίου πνεύματος είσθε σεις. Διότι ο Υιός του ανθρώπου δεν ήλθε να απολέση ψυχάς αλλά να σώσει» (Λουκ. 9/54). Ένα δεύτερο παράδειγμα είναι η διάκριση που κάνει ο Χριστός σχετικά με το Βαφτιστή - Ιωάννη, έτσι που, ενώ τον ανέβασε να είναι πρώτος ανάμεσα στις ευσεβείς προσωπικότητες της Παλαιάς Διαθήκης, συνάμα τον κατεβάζει να είναι ο τελευταίος ανάμεσα στους πιστούς της Καινής Διαθήκης (Λουκ. 7/28). Θα ήταν, λοιπόν, άδικο, αν μη και παράλογο, να καταδικάζουμε εμείς σήμερα τα ηθικά σκάνδαλα των ανθρώπων της Παλαιάς Διαθήκης, με βάση τα κριτήρια της σημερινής ηθικής που μας έχει διδάξει ο Χριστός, μιας ολοκληρωμένης και τέλειας ηθικής, που στους ανθρώπους της Παλαιάς Διαθήκης ήταν τελείως απρόσιτη και άγνωστη.
Καθώς η παιδεία της διανόησης καλλιεργείται στο σχολείο (στοιχειώδης εκπαίδευση - μέση - ανώτατη), το ίδιο προοδευτικά ο Θεός εκπαιδεύει τη συνείδηση του λαού Ισραήλ στα θέματα της Ηθικής. Οι ηθικές υποχρεώσεις που οι άνθρωποι της Παλαιάς Διαθήκης αισθάνονταν να έχουν απέναντι του Θεού ήταν υποχρεώσεις ανάλογες με το λιγοστό φως ηθικής που είχαν, με τις μικρές ηθικές δυνάμεις που διέθεταν, καθώς και με τους περιορισμένους σκοπούς που επιδίωκαν. Μ' άλλα λόγια, οι Ισραηλίτες της Παλαιάς Οι¬κονομίας, δε γνώριζαν παρά τις στοιχειώδεις αρχές της ηθικής, γι' αυτό και το ηθικό επίπεδο που ζούσαν ήταν, κατά πολύ, κατώτερο αν το συγκρίνου¬με με το ηθικό επίπεδο στο οποίο έζησαν ο Χριστός, οι απόστολοι και οι πιστοί της Νέας Διαθήκης.
Ας ξαναπούμε πως όσες φορές η Παλαιά Διαθήκη ανέχεται με σιωπή ορισμένες ένοχες καταστάσεις ή πράξεις, εξ αιτίας ηθικής ατέλειας ή άγνοιας των υπευθύνων προσώπων, αυτό δε σημαίνει ότι και επιδοκιμάζει αυτές τις πράξεις τους.
Απαραίτητα κείμενα
Συνεχίζοντας την κριτική του ο εν λόγω καλοπροαίρετος κριτικός, παρατηρεί
«Είναι δυνατό η μανία, η εξολόθρευση της γενοκτονίας, ο ρατσισμός, η κατακρεούργηση των παιδιών, το ξεκοίλιασμα των εγκύων να είναι παιδαγωγικά διδάγματα απαραίτητα για τη σωτηρία;».
Σ' αυτή την κατηγορία έχουμε ν' απαντήσουμε ότι τα όσα περιέχουν τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης είναι πράγματι απαραίτητα για τη σωτηρία επειδή παρουσιάζουν την ιστορία της πίστεως, που είναι ο απαραίτητος και μόνιμος όρος της σωτηρίας του ανθρώπου. Ήταν η ζωντανή και δυναμική πίστη που έδειξαν εκείνοι οι ήρωες του Θεού στις πιο αντίξοες περιστάσεις της ζωής τους, ήταν αυτή η αξιέπαινη αρετή, που τους ανέδειξε πρωτοπόρους του νέου δρόμου που οδηγεί προς τον αληθινό Θεό. Σκαπανείς του δρόμου της πίστης τον περπάτησαν πρώτοι αυτοί• ύστερα τους ακολούθησε η υπόλοιπη ανθρωπότητα. Αυτοί ήσαν η ρίζα• η υπόλοιπη ανθρωπότητα, οι κλάδοι (Ρωμ. 11/18).
Εδώ πρέπει να εξηγήσουμε πως όταν μιλάμε για την πίστη των ανθρώπων της Παλαιάς Διαθήκης δεν εννοούμε κάποια συγκεχυμένη γνώση που είχαν για τον Θεό, αλλά εννοούμε την τυφλή εμπιστοσύνη τους στις υποσχέσεις του Θεού και την υπακοή τους στο λόγο Του. Εννοούμε την πίστη με την οποία «οι διά πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας, ειργάσαντο δικαιοσύνην, επέτυχον επαγγελιών, έφραξαν στόματα λεόντων, έσβεσαν δύναμιν πυρός, έφυγον στόματα μαχαίρας, ενεδυναμώθησαν από ασθενείας, εγενήθησαν ισχυροί εν πολέμω, παρεμβολάς έκλιναν αλλοτρίων· έλαβον γυναίκες εξ αναστάσεως τους νεκρούς αυτών· άλλοι δε ετυμπανίσθησαν, ου προσδεξάμενοι την απολύτρωσιν, ίνα κρείττονος αναστάσεως τύχωσιν· έτεροι δε εμπαιγμών και μαστίγων πείραν έλαβον, έτι δε δεσμών και φυλακής· ελιθάσθησαν, επρίσθησαν, επειράσθησαν, εν φόνω μαχαίρας απέθανον, περιήλθον εν μηλωταίς, εν αιγείοις δέρμασιν, υστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, 38 ών ουκ ήν άξιος ο κόσμος, επί ερημίαις πλανώμενοι και όρεσι και σπηλαίοις και ταίς οπαίς της γής. 39 Καί ούτοι πάντες μαρτυρηθέντες διά της πίστεως ουκ εκομίσαντο την επαγγελίαν..» (Εβρ. 33-39)
Χρήσιμα για τη σωτηρία των ανθρώπων…
Ιδού, λοιπόν, γιατί τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης είναι χρήσιμα για τη σωτηρία του ανθρώπου. Είναι χρήσιμα επειδή αυτή την ποιότητα πίστης καλούμεθα κι εμείς σήμερα να μιμηθούμε. Δεν μας προτρέπει η Βίβλος να μιμηθούμε τις ηθικές αδυναμίες του Αβραάμ, την παρακοή του Μωϋσή ή τη μοιχεία του Δαβίδ• όμως, μας προτρέπει να μιμηθούμε την πίστη τους, μια μορφή πίστης που, καθώς και παραπάνω εξηγήσαμε, μαρτυρείται σαν εμπιστοσύνη στις υποσχέσεις του Θεού και σαν υποταγή στο λόγο Του.
Εκτός από τον τομέα της πίστεως, ακόμα και οι ηθικές περιπέτειες εκείνων των αρχαίων πιστών, μπορούν να γίνουν για μας σήμερα πολύτιμα πρακτικά μαθήματα νουθεσίας, στη ζωή της σωτηρίας. Καθώς και ο απόστολος Παύλος εξηγεί: «ταύτα δε τυπικώς συνέβαινεν εκείνοις, (στους αρχαίους πιστούς) εγράφη δε προς νουθεσίαν ημών» (Α' Κορινθ. 10/11).
Μελετώντας τα ιστορικά της Παλαιάς Διαθήκης βλέπουμε τις συνεχείς μεταλλαγές που δημιουργούσαν οι ηθικές σχέσεις του λαού Ισραήλ με το Θεό, εξ αιτίας της ακατάστατης συμπεριφοράς του λαού. Το αποτέλεσμα ήταν τη μια να είναι υποδουλωμένοι, την άλλη ελευθερωμένοι. Τη μια ταπεινωμένοι, την άλλη ανυψωμένοι. Τη μια τιμωρημένοι, την άλλη ευλογημένοι. Αυτές, λοιπόν οι κάθε λογής εμπειρίες, τόσο του λαού γενικά, όσο και των αρχαίων πιστών ατομικά, είναι ένα σωστό πειραματικό σχολείο στο οποίο οι σημερινοί χριστιανοί έχουμε να μάθουμε πολύτιμα μαθήματα, όχι μόνο για την προστασία της πνευματικής μας ζωής, μα και για να διακρίνουμε τις επεμβάσεις του Θεού στην Ιστορία, ιδιαίτερα σε περιόδους κοινωνικών κι εθνικών κρίσεων. *
Ερωτημα: Μήπως στο όνομα της κριτικής ακούγονται μερικές φορές τα πιο απίθανα και ανοίκεια πράγματα;
-------
* Βασική πηγή: Το άρθρο του κ Γ. Ζερβόπουλου, Δρ. Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Βοστώνης των ΗΠΑ, που είναι δημοσιευμένο στο περιοδικό: «Επιστήμη και Πίστη». Γενάρης-Φλεβάρης-Μάρτης 1983, Τόμος 1, Αριθμός 1, σελ. 9-14.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου