Η ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

Η ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ 

ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

ΓΕΝΙΚΑ

Αυτό το θέμα πιστεύω ότι είναι το σημαντικότερο όλων. Αξίζει να δουλέψει κανείς επί του εαυτού του, προκειμένου να αναπτύξει εκείνη την ευαισθησία που απαιτείται στον χειρισμό της παιδικής ψυχής. Ευαισθησία που κάποιοι από εμάς διαθέτουν ως έμφυτο προσόν, αρκεί να απομακρύνουμε από μπροστά της όλα εκείνα τα εμπόδια που την περιορίζουν. Οι περισσότεροι όμως από εμάς τους ενήλικες, ακόμα και οι νεότεροι, είμαστε "καμένο χαρτί" όπως θα λέγαμε. Καταφέραμε σε συνεργασία με τους θεσμούς της κοινωνίας να αποκοιμηθούμε τόσο βαθιά, ώστε ακόμα και η απλή σκέψη της αφύπνισής μας, να φαντάζει εξωπραγματική. Πετύχαμε να περιορίσουμε τις δυνατότητές μας στο ελάχιστο και δεν έχουμε πλέον ιδέα του τι συμβαίνει μέσα μας. Αντιλαμβανόμαστε μόνο την επιφάνεια των σκέψεων και των αισθημάτων μας. Το υποσυνείδητό μας έχει διογκωθεί τόσο πολύ και προβάλει στο συνειδητό μας, μόνο μια αμελητέα "κορυφή του παγόβουνου". Ακόμα και οι νέοι κατάφεραν να αποκοιμηθούν, με το ποδόσφαιρο, με την απίστευτα κενή μόδα των κινητών τηλεφώνων και με τους δήθεν έρωτές τους, για τους οποίους δεν έχουν την παραμικρή καθοδήγηση από τους μεγαλύτερους. Κάπου ίσως υποσυνείδητα, νοιώθουν την νάρκη στην οποία έχουν περιπέσει, αλλά η συνεχής χρήση καφεΐνης (που τις τελευταίες δεκαετίες παρουσιάζει αλματώδη αύξηση με τους δυνατούς καφέδες και την Κόκα Κόλα) είναι μια αδέξια προσπάθεια δημιουργίας κατάστασης εγρήγορσης και φυσικά δεν αφυπνίζει την συνειδητότητά τους. Αφού λοιπόν οι μεγαλύτεροι είναι πλέον γέροι και οι νεότεροι γερασμένοι νέοι, δεν απομένει παρά να στραφούμε προς τα παιδιά, όσο είναι ακόμα καιρός. Εμείς, οι μέσα μας γερασμένοι, αισθανόμαστε ότι απειλούμαστε από την εσωτερική κυρίως ζωτικότητά τους, την αφοπλιστική ειλικρίνειά τους, την περιφρόνησή τους προς τα πιστεύω και τα έθιμά μας και αδημονούμε να τα καταβροχθίσουμε, ώστε να μην απομείνει τίποτα πλέον στον κόσμο που να θυμίζει την αποτυχία μας, τίποτα που να μπορεί να μας κάνει ερωτήσεις μπροστά σε όλους, όπως "γιατί λες ψέματα μπαμπά;"
 

Θέλουμε λοιπόν να προσαρμόσουμε τα παιδιά μας στην κοινωνία. Στην πραγματικότητα αυτή η δήθεν προσαρμογή δεν είναι παρά να τα καταντήσουμε όπως τον εαυτό μας, πάντοτε για το "καλό" τους. Θα σας παρακαλούσα να διαβάσετε προσεκτικά όλα όσα περιλαμβάνονται σε αυτό το αντικείμενο της ιστοσελίδας, ακόμα και αν δεν έχετε δικά σας παιδιά. Ίσως κάποτε αποκτήσετε. Ίσως έρθετε σε σχέση με παιδιά άλλων, ή με γονείς και μπορέσετε κάτι να τους προσφέρετε. Ίσως τα αναγραφόμενα βοηθήσουν όλους μας, επειδή κάποτε και εμείς υπήρξαμε παιδιά. Πολλά από αυτά που γράφω είναι αποτέλεσμα προσωπικής εμπειρίας με τα δικά μου παιδιά, αλλά χρωματίζονται οπωσδήποτε από την ιδιοσυγκρασία μου και ίσως έχετε αντιρρήσεις επί αυτών. Μην διστάσετε να μου επισημάνετε τυχόν λάθη ή παραλείψεις, ή απλώς να μου γνωστοποιήσετε κάποια ιδέα σας. Καλός παιδαγωγός δεν είναι πάντα αυτός που έχει παιδιά, αλλά πολύ συχνά αυτός που δεν έχει, γιατί ο γονιός ταυτίζεται με την οικογένειά του και μεταθέτει τις φιλοδοξίες του στα παιδιά του χάνοντας έτσι την αντικειμενικότητά του. 

Καλό θα είναι να λάβουμε υπ' όψη ότι το επίπεδο της παιδικής συνειδητότητας είναι χαμηλότερο από το δικό μας. Έχει όμως το πλεονέκτημα ότι είναι σχετικά αμόλυντο από τις κοινωνικές συμβατικότητες. Ένα παιδί όμως είναι άκρως εγωκεντρικό. Δεν υπολογίζει κανέναν παρά μόνο τις προσωπικές του ανάγκες. Το επίπεδο της ενσυναίσθησής του είναι κοντά στο μηδέν, γι αυτό και δεν μπορεί να μπει στην θέση του άλλου, παρότι ορισμένες φορές ακριβώς λόγω της αθωότητάς του, παρουσιάζει λαμπρές αντιδράσεις, άξιες του μεγαλύτερου θαυμασμού μας. Το θέμα λοιπόν δεν είναι να γίνουμε όπως τα παιδιά, αλλά να τα βοηθήσουμε να βγουν σταδιακά και στην σωστή στιγμή από την παιδικότητά τους ωριμάζοντας, διατηρώντας ταυτόχρονα την αυθεντικότητά τους. Δεν πρέπει να γίνουμε αυθεντικοί και δεκτικοί ακριβώς με τον τρόπο που είναι τα παιδιά, γιατί αυτή είναι η αυθεντικότητα του εγωκεντρισμού και της ασυνειδησίας και η δεκτικότητα της αδυναμίας, αλλά να υπάρξει αυθεντικότητα χωρίς εγωκεντρισμό και δεκτικότητα μιας ισχυρής προσωπικότητας, που ξέρει πώς να αμυνθεί. Αυτό σημαίνει να ωριμάσουμε, όχι απορρίπτοντας την παιδική νοοτροπία αλλά ενσωματώνοντάς την, δημιουργικά και ισορροπημένα, στα συνειδησιακά δεδομένα του ενήλικα. Και τότε μόνο θα μπορέσουμε να καθοδηγήσουμε τα παιδιά μας. Ας μην ξεχνούμε ότι μπορούμε να δώσουμε μόνο αυτό που είμαστε και όχι αυτό που φανταζόμαστε, ή που απλώς έχουμε μελετήσει. Ξέρετε πόσο "ξεψυχισμένη" ακούγεται στα αυτιά των παιδιών μια συμβουλή που δεν την ζούμε με ειλικρίνεια εμείς;
 

Κάτι άλλο που έχει σημασία να γνωρίζουμε αν θέλουμε να γίνουμε γονείς, είναι η ασυνήθιστη δυσκολία που εμφανίζεται στην παραδοχή των λαθών μας. Αυτό βέβαια είναι κοινό γνώρισμα των περισσοτέρων ανθρώπων, διότι προσπαθούμε να διατηρήσουμε την αυτοεικόνα μας. Φανταστείτε όμως αν τα λάθη μας είναι αυτά που βλάπτουν τα παιδιά μας. Η ιδιαίτερη σύνδεση που έχουν οι γονείς με τα παιδιά τους, κάνει την παραδοχή των σφαλμάτων τους σχεδόν αδύνατη. Άλλο το να βλάψουμε έναν άγνωστο (που ούτε αυτό το παραδεχόμαστε εύκολα) και άλλο το να βλάψουμε τα ίδια μας τα παιδιά. Αυτό είναι που πονάει και μας δημιουργεί πολλές ενοχές. Η αυτογνωσία στο θέμα αυτό απαιτεί "γερό στομάχι". Πέρα από τις μεγάλες ιδέες που έχουμε για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας, τα λάθη είναι αναπόφευκτα. Η προσγείωση στην πραγματικότητα σκληρή. Απαιτείται μεγάλη ειλικρίνεια προς τον εαυτό μας προκειμένου να δούμε τις ατέλειές μας, ιδίως όταν αυτές ζημιώνουν τα παιδιά μας. Τα παιδιά μας βέβαια είναι πλέον αφημένα στην τύχη τους, διότι αν δεν παραδεχθούμε τα λάθη μας πως θα τα διορθώσουμε; Έτσι εξηγείται η ευθιξία πολλών ανθρώπων όσον αφορά την αξία τους ως γονιών. Είναι κυριολεκτικά "μη μου άπτου". Θίγονται με το παραμικρό, που σημαίνει ότι εκεί υπάρχει ανοιχτή πληγή που πονάει. Όποιος γίνει γονιός δεν θα αποφύγει τον πόνο της αυτογνωσίας, αν θέλει να προχωρήσει.


 

ΟΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΙ

 ΕΚΒΙΑΣΜΟΙ

Μια πολύ συχνή τακτική που ακολουθούν οι άνθρωποι, είναι να προσπαθούν να επιβάλουν την γνώμη τους, ή να πραγματοποιήσουν τις επιθυμίες τους, ελέγχοντας τους άλλους με την βοήθεια συναισθηματικών εκβιασμών. "Αν δεν κάνεις αυτό θα θυμώσω, θα σε εγκαταλείψω, θα σε αποκληρώσω, θα πεθάνω". Δύσκολα θα βρεθεί κάποιος που να μην έκανε χρήση τέτοιων μέσων - οι γονείς είναι πρώτοι στον κατάλογο. Προκειμένου να δώσουμε την αγάπη μας ζητάμε ανταλλάγματα, ελπίζοντας ότι το θύμα μας, μάς έχει μεγάλη ανάγκη. Συχνά δεν πραγματοποιούμε τις απειλές μας, γιατί ο άλλος μας έχει λιγότερη ανάγκη από ότι τον έχουμε εμείς. Έτσι αναγκαζόμαστε να υποχωρήσουμε. Μην φοβάστε λοιπόν, οι γονείς σας δεν θα πεθάνουν αν κάνετε σχέση με τον άνθρωπο που αγαπάτε. Μην υποχωρείτε σε τέτοιους εκβιασμούς. Τον εκβιαστή, όποιος και αν είναι αυτός, όποιες και αν είναι οι προφάσεις του, δεν τον έχετε ανάγκη στην ζωή σας, δεν σας σέβεται σαν άνθρωπο, σας θεωρεί κτήμα του.

 

Τι συμβαίνει τώρα με τους γονείς και τα παιδιά τους; Οι γονείς, δηλαδή οι δικοί μας γονείς, ή εμείς οι ίδιοι, απειλούμε τα παιδιά μας με αυτό που θα λέγαμε "στέρηση αγάπης". Αν δεν με υπακούσεις δεν θα σε αγαπάω. Τι ελπίζουμε να πετύχουμε; Να φοβηθούν τα παιδιά μας και λόγω της ανασφάλειάς τους και του ανυπεράσπιστου της θέσης τους να μας υπακούσουν. Τι πετυχαίνουμε στην πραγματικότητα; Να τους δημιουργήσουμε φοβίες απόρριψης και μειωμένη αυτοεκτίμηση.


Άλλες μέθοδοι βγαλμένες από τα βάθη του μεσαίωνα, είναι οι αρνητικοί χαρακτηρισμοί. Όπως το να λέμε σε ένα παιδί ότι είναι βλάκας. Ελπίζουμε ότι έτσι θα φιλοτιμηθεί να διαβάσει, ας πούμε, περισσότερο. Ενδιαφέρεται για τον σεβασμό μας, εμείς δεν του τον δίνουμε δωρεάν και το δύστυχο παιδί πρέπει να τον "αγοράσει" υπακούοντάς μας. Όμως αυτό υπονομεύει την αυτοεκτίμησή του. Τον σεβασμό μας, όπως και την αγάπη μας, να την δίνουμε άνευ όρων. Το χαρτζιλίκι όμως δεν πρέπει να δίνεται έτσι εύκολα, όπως κάνουν πολλοί γονείς. Εκεί να απαιτήσουμε τα ανταλλάγματα γιατί είναι κάποιου είδος μισθού. Όχι όμως ανταλλάγματα στην αγάπη και στον σεβασμό. Αυτά πρέπει να είναι δεδομένα και αυτονόητα.

 

Όταν λέμε σε έναν άνθρωπο ότι είναι ανίκανος, αυτό ενδέχεται να τον καταστήσει πράγματι ανίκανο. Είναι ένα είδος υπνωτικής υποβολής που πιάνει εύκολα σε παιδιά. Επίσης αυτό που μπορεί να συμβεί είναι, ότι το παιδί θυμωμένο από την στάση μας μπορεί να θελήσει να μας εκδικηθεί, με το να γίνει σκόπιμα έτσι όπως του είπαμε ότι είναι. Να αποτύχει επίτηδες στην ζωή του για να "μας δείξει εμάς", όπως λέγεται. Πολλά προβληματικά άτομα κρύβουν μέσα τους έναν παρόμοιο μηχανισμό. Οι γονείς αναρωτιούνται γιατί το παιδί τους έχει τέτοια συμπεριφορά, αλλά δεν τους περνάει από τον νου ότι ίσως οι ίδιοι να του την υπέβαλλαν. Εδώ αυτό που βοηθάει και πρέπει να γίνεται από μικρή ηλικία, είναι η επιβράβευση και η αποδοχή. Σπέρνουμε έναν καλό σπόρο στην ψυχή του παιδιού. Η κατάκριση είναι η σπορά ενός ζιζανίου.


Πολύ συχνά λέμε στα παιδιά μας και το έχουμε ακούσει και εμείς από τους δικούς μας γονείς, ότι δεν είναι καλά παιδιά. Γιατί δεν είναι καλό ένα παιδί; Γιατί έκανε κάποια αταξία, κάτι που μπορεί απλώς να μην μας βολεύει. Προσέξτε τι συμβαίνει εδώ. Έχουμε έναν άνθρωπο, το παιδί δηλαδή, που δεν έχει ακόμα διαμορφώσει την δική του στέρεη προσωπικότητα. Είναι ένα ευπαθές, ευαίσθητο "υλικό". Λέγοντάς του ότι δεν είναι καλό, εντυπώνουμε στην ψυχή του κάτι σαν σφραγίδα. Το παιδί θα αρχίσει υποσυνείδητα να πιστεύει αυτό που του είπαμε, γιατί ένας μεγάλος, στα δικά του μάτια, έχει κύρος (Και ύψος - μας βλέπουν από πολύ χαμηλά, να το έχουμε πάντα υπ' όψη. Όταν θέλω να επιπλήξω ένα παιδί, συχνά γονατίζω για να έρθω στο ύψος του ώστε να μην νοιώθει μειονεκτικά). Γιατί του λέμε κάτι τέτοιο; Το εκβιάζουμε συναισθηματικά για να μας υπακούσει. Ελπίζουμε ότι θα ενοχληθεί από την απόρριψή μας και για να ακούσει αυτό που τόσο έχει ανάγκη, θα κάνει τα αδύνατα δυνατά για να "αγοράσει" τον σεβασμό μας και την αγάπη μας, που με αυτό τον τρόπο όμως την έχουμε εκπορνεύσει. Η υποβίβαση αυτή εκ μέρους μας, του δημιουργεί την ενδόμυχη πεποίθηση ότι κάπου δεν αξίζει. Αυτό θα το κουβαλάει μέσα του, σε όλη του την ζωή. 

Δεν ισχυρίζομαι ότι τα παιδιά είναι άγια. Και εγωισμό έχουν και ελαττώματα. Αλλά αν θέλουμε να τα βοηθήσουμε θα πρέπει να εστιάσουμε στο καλύτερο. Να τους δίνουμε μηνύματα ενθάρρυνσης που συντονίζονται με την καλή τους πλευρά, προκειμένου να την ενεργοποιήσουν. Μεταξύ των ανθρώπων υπάρχουν φαινόμενα συντονισμού. Γι αυτό η ενθάρρυνση, η εμπιστοσύνη και ο καλός λόγος, φέρνουν πάντα θετικά αποτελέσματα. Η συνεχής γκρίνια στην οποία μας έχουν συνηθίσει τα μέσα ενημέρωσης, οι πολιτικοί και οι μανάδες μας, είναι κάτι το διαβρωτικό.


Τελειώνοντας θα πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν πρέπει να επιπλήττουμε και να τιμωρούμε τα παιδιά μας δημοσίως, μπροστά στα μάτια των άλλων. Αυτό είναι μια περιττή ταπείνωση. Βέβαια ο φόβος του δημόσιου διασυρμού τα κάνει περισσότερο υπάκουα, αλλά δεν είναι αυτή η σωστή συμπεριφορά από έναν γονιό, ο οποίος δεν θα ήθελε να κάνουν κάποιοι άλλοι τα ίδια σε αυτόν. Αυτό που δεν θέλουμε να μας κάνουν ας μην το κάνουμε στους άλλους. Οι γονείς έχουν συχνά την τάση να θεωρούν τα παιδιά τους αντικείμενα, χωρίς αισθήματα. Δεν υπάρχει λόγος να τα διαπομπεύουμε μπροστά στους φίλους τους, για να δείξουμε το κύρος μας. Να μπούμε στην θέση τους πρώτα και μετά αν χρειαστεί να τα πάρουμε παράμερα και να ενεργήσουμε όπως νομίζουμε σωστότερα, ιδιαιτέρως, όχι μπροστά σε ακροατήριο.


Συμπέρασμα: Τα "μπράβο", τα "σ' αγαπώ", τα φιλιά, οι αγκαλιές και τα χάδια, να είναι στην ημερήσια διάταξη.


 

Η ΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΣΦΑΛΜΑΤΩΝ 

ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

Πολλοί γονείς, ίσως οι περισσότεροι, καλύπτουν σε υπερβολικό βαθμό τα σφάλματα των παιδιών τους. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που κάνουν τα μαθήματα των παιδιών τους για να μην εκτεθούν αυτά στο σχολείο. Γκρινιάζουν, τα παρακαλάνε, τα απειλούν και στο τέλος, τις σχολικές εργασίες τις κάνουν αυτοί. Δεν αντέχουν να δουν το παιδί τους να εκτίθεται όχι μόνο στην περίπτωση αυτή, αλλά και σε πολλές άλλες. Έτσι μετά από αγωνιώδη προσπάθεια να το συνετίσουν αναγκάζονται να το καλύψουν. Ποιο είναι το αποτέλεσμα στο παιδί; Κατ' αρχήν το ίδιο το παιδί αντιλαμβάνεται την αδυναμία που του έχουν οι γονείς του και δεν τους υπακούει, δεν συμμορφώνεται, δεν προσέχει. Γιατί να κάνει την σχολική του εργασία αφού θα του την κάνουν οι γονείς; Γιατί να υποχωρήσει στις απειλές τους αφού αυτές δεν θα πραγματοποιηθούν, μιας και τελικά θα υποχωρήσουν οι γονείς; Γιατί να μην κάνει ζημιές, να μην απουσιάζει από το σχολείο, αφού τα σπασμένα αντικείμενα θα αντικατασταθούν ως δια μαγείας μετά από ένα βαρετό κήρυγμα και το χαρτζιλίκι θα συνεχίσει να ρέει άφθονο, παρ' όλο που τα καθήκοντα δεν έχουν εκπληρωθεί; 

Η εικόνα που σχηματίζει ένα παιδί για τον κόσμο είναι εντελώς λάθος. Έχουμε κάποια δουλειά να κάνουμε (το διάβασμα στην συγκεκριμένη περίπτωση), δεν την εκτελούμε, κάποιος μας καλύπτει κάνοντας την αντί για μας και στο τέλος παίρνουμε όλο τον μισθό μας (δηλαδή το χαρτζιλίκι). Ποιος ο λόγος να εργασθούμε; Για να μπορέσει ένα παιδί να σχηματίσει την σωστή εικόνα για τον κόσμο στον οποίο ζει πρέπει να έρθει αντιμέτωπο με τις συνέπειες των πράξεών του. Έτσι είναι η ζωή, παρ' όλο που σχεδόν όλοι μας ελπίζουμε ότι η ζωή είναι αλλιώς, και ότι σε κάποιες περιπτώσεις δεν θα έρθουμε αντιμέτωποι με τις συνέπειες των πράξεών μας. Θα πούμε ψέματα και θα γλιτώσουμε, θα κλέψουμε και δεν θα συλληφθούμε, θα τεμπελιάσουμε και όμως θα πληρωθούμε. Οι συνέπειες δεν είναι όμως μόνο γραμμικές και άμεσες. Ίσως εμφανιστούν μετά από πολλά χρόνια και με απρόβλεπτο, μη αναγνωρίσιμο τρόπο. Όποιος έχει κατανοήσει αυτούς τους μηχανισμούς θα προσπαθήσει να τους διδάξει στα παιδιά του. Όχι κάνοντάς τους κήρυγμα για θεωρίες που δεν εφαρμόζει, αλλά αφήνοντάς τα να βιώσουν τις επιπτώσεις. Και μάλιστα οργανώνοντας ο ίδιος μερικές φορές διδακτικές καταστάσεις για τα παιδιά.


Μην λυπάστε τα παιδιά σας γι αυτό τον λόγο. Η διαστρέβλωση του χαρακτήρα που προκύπτει από την απάλειψη των συνεπειών είναι το λυπηρό γεγονός. Ασφαλώς δεν θα πρέπει να γινόμαστε σκληροί και υπερβολικοί. Θα χρησιμοποιήσουμε την διάκριση για να καταλάβουμε πότε πρέπει να τα αφήσουμε στο έλεος των πράξεών τους και πότε πραγματικά χρειάζονται κάποια κάλυψη. Κάποτε ίσως χρειαστεί να τους την χαρίσουμε. Κυρίως την πρώτη φορά, ή σε πολύ δύσκολες περιπτώσεις που φαίνεται ότι ξεπερνούν τις δυνάμεις τους. Ή σε περιπτώσεις που φαίνεται πως έχουν μεγάλη ανάγκη συναισθηματικής ασφάλειας. Τότε βάζουμε τα πράγματα στην ζυγαριά και κρίνουμε.
 

Μην αφήνετε τα πράγματα στην τύχη. Μην φοβάστε να αναλάβετε πρωτοβουλία. Για να μπορέσετε όμως να ενεργήσετε με αυτό τον τρόπο, θα πρέπει εσείς οι ίδιοι να έχετε πειστεί, να είστε ξεκαθαρισμένοι με τον εαυτό σας, ότι τα πάντα έχουν τις συνέπειές τους. Αν όμως εσείς λέτε π.χ. ψέματα και ελπίζετε ότι θα την γλιτώσετε, πως θα οργανώσετε μια τέτοια διαδικασία ώστε να μην την γλιτώσει το παιδί σας. Να πάρει το μάθημά του και να προσγειωθεί στον πραγματικό κόσμο και όχι να ζει στην σφαίρα της φαντασίας, όπως ζείτε και εσείς πιστεύοντας ότι τα ψέματα δεν αποκαλύπτονται, ότι η υποκρισία δεν θα έχει συνέπειες κ.λ.π. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε, όχι θεωρητικά αλλά βιωματικά, ότι η ψυχή ενός παιδιού έχει μεγαλύτερη σημασία από το βόλεμα, το δικό του ή το δικό μας.

 

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΡΕΠΕΙ

 ΝΑ ΕΙΝΑΙ

 ΚΑΙ ΛΙΓΟ ΑΤΑΚΤΑ

Γίνεται ένας μεγάλος αγώνας από την πλευρά των γονιών και των δασκάλων, για να μπορέσουν, ή μάλλον να εξαναγκαστούν τα παιδιά να προσαρμοστούν στην κοινωνία. Βασικό στοιχείο της προσαρμογής αυτής είναι το να είναι φρόνιμα. Ασφαλώς ένα αντιδραστικό και υπερβολικά άτακτο παιδί, θα αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα επιβίωσης και σχέσεων, λόγω της ενοχλητικής στάσης απέναντι στους άλλους και λόγω της ανευθυνότητας που θα επιδείξει.


Όμως τίθεται το ερώτημα, πόσο φρόνιμο πρέπει να είναι ένα παιδί; Αυτό που εμείς θεωρούμε φρόνιμο παιδί, σύμφωνα δηλαδή με τα τρέχοντα κριτήρια της φρονιμάδας, είναι το "καλό" παιδί, το κοιμισμένο, το "προσαρμοσμένο"; Θα ήθελα να αμφισβητήσω την αξία της φρονιμάδας έτσι όπως την αντιλαμβανόμαστε τώρα. 

Οι γονείς συνεχώς λένε στα παιδιά τους ότι όταν είναι φρόνιμα είναι καλά παιδιά. Και έτσι οι αταξίες ταυτίζονται με το κακό. Το σίγουρο είναι ότι ένα φρόνιμο παιδί είναι ένα βολικό παιδί. Δεν μας κουράζει και δεν μας εκθέτει στα μάτια των άλλων. Είναι όμως ένα νικημένο παιδί. Ένα παιδί που έχει χάσει την ζωτικότητά του, τον αυθορμητισμό του και την αντιδραστικότητά του (η αντιδραστικότητα είναι μέχρις ενός σημείου θετική ιδιότητα, γιατί μας προστατεύει από την κάθε είδους υποδούλωση). Το υποταγμένο παιδί είναι μια θλιβερή μετριότητα όσες δήθεν επιτυχίες και αν επιδείξει, δεν είναι πλέον παιδί είναι ρομποτάκι. Οι παιδικές αταξίες μας κουράζουν, πρέπει όμως να σκεφτούμε ότι είναι μέσα στην φύση του παιδιού και ταυτόχρονα είναι μια υγιής αντίδραση στις βλακώδεις και καταπιεστικές συνθήκες που προσπαθούμε να επιβάλουμε. Όχι μόνο για να ησυχάσουμε από τις φασαρίες, αλλά γιατί κάπου μέσα μας τρομάζουμε από την επικείμενη αμφισβήτηση. Το ανυπάκουο παιδί κάποτε μεγαλώνοντας, θα μας πετάξει κατάμουτρα την περιφρόνησή του για τα πιστεύω μας και για τον κόσμο μας. Αυτό θα του δώσει την δυνατότητα να αλλάξει και τον κόσμο και τον εαυτό του. Τι ταπείνωση όμως για μας μπροστά στα μάτια των άλλων ανθρώπων, που είναι και οι σύντροφοί μας στην μαζική ύπνωση, την οποία πάση θυσία αγωνιζόμαστε να προστατέψουμε!

 

Κανένας πειθήνιος και "προσαρμοσμένος" άνθρωπος δεν κατάφερε τίποτα το ουσιαστικό στην ζωή του, όσο και αν κέρδισε τον θαυμασμό, το χρήμα και την δόξα. Οι πραγματικές αλλαγές, εσωτερικές και εξωτερικές, γίνονται πάντοτε από τους αμφισβητίες. Οι υπόλοιποι αναπαράγουν το ήδη υπάρχον κατεστημένο και τον πεπατημένο τρόπο σκέψης. Καμία πρωτοτυπία, κανένας αυθορμητισμός, κανένας γνήσιος εαυτός τελικά. Τα επιτεύγματα ίσως είναι μεγάλα, αλλά τίποτα το αυθεντικό, τίποτα το καινούργιο. Όταν ένα παιδί είναι υγιώς απείθαρχο, ίσως είναι ένδειξη ότι στην ζωή του δεν θα επιτρέψει την υποδούλωση της προσωπικότητάς του, ότι θα σηκώσει κεφάλι σε μας που αντιπροσωπεύουμε το κατεστημένο και την αποβλάκωση. Αν νομίζετε ότι ένα υγιώς απείθαρχο παιδί δεν σέβεται κανέναν κάνετε μεγάλο λάθος. Σε ένα τέτοιο παιδί ο σεβασμός είναι κύριο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του. Θα αντιδράσει σε μας γιατί σέβεται κάποιους άλλους, που αξίζουν τον σεβασμό του. Θα επαναστατήσει στην κατεστημένη νοοτροπία, όχι από εγωισμό και γιατί δεν πιστεύει σε τίποτα, αλλά γιατί έχει βρει κάτι καλύτερο, ενδεχομένως μέσα του. Αν όμως πιέσουμε το παιδί υπερβολικά, ή το αφήσουμε ανεξέλεγκτο, τότε θα παρουσιάσει συμπτώματα παθολογικής αντιδραστικότητας, εγωισμού και αλαζονείας.


Πως λοιπόν πρέπει να ενεργήσει ένας γονιός στην πράξη; Τι στάση πρέπει να κρατήσει απέναντι στην ανυπακοή των παιδιών του; Αρχικά ας ξεκαθαρίσουμε την πιθανή παρεξήγηση των όσων έχουν λεχθεί. Δεν προτρέπω τους γονείς να ανέχονται την κάθε ιδιοτροπία των παιδιών τους και να μην τα τιμωρούν για τα παραπτώματά τους, διότι αυτά θα σχηματίσουν λάθος εικόνα για τον κόσμο στον οποίο ζούνε. Θα νομίζουν ότι μπορούν να κάνουν το οτιδήποτε, χωρίς συνέπειες. Αυτό δεν είναι κάτι το επιθυμητό. Μεταξύ όμως της ασυδοσίας και της ισοπέδωσης υπάρχει ο μεγάλος χώρος της ισορροπίας. Η περιοχή όπου πειθαρχούμε, γνωρίζουμε τις συνέπειες των πράξεών μας και αναλαμβάνουμε την ευθύνη, αλλά ταυτόχρονα όποτε εμείς το κρίνουμε, μπορούμε να αντιδράσουμε στις υπάρχουσες συνθήκες χωρίς να μας εμποδίσει κάποιος ανασταλτικός μηχανισμός παθολογικής υπακοής, που οι φοβισμένοι γονείς μας μάς εντύπωσαν κατά την διάρκεια της παιδικής μας ηλικίας. Η υπακοή δεν είναι πάντοτε το καλό, όπως η ανυπακοή δεν είναι πάντοτε το κακό. Ισχύει και το αντίστροφο ασφαλώς. Πρέπει να έχουμε και την δυνατότητα της έλλογης υπακοής και της έλλογης ανυπακοής, ανάλογα με τις περιστάσεις και την συνείδησή μας. Οι γονείς όμως προσπαθούν να εμφυσήσουν στα παιδιά τους την άποψη ότι η απειθαρχία ταυτίζεται με το κακό και η υπακοή με το καλό, πράγμα το οποίο δεν είναι πάντοτε ακριβές. 

Η χρυσή τομή, η ισορροπία στο ζήτημα αυτό, είναι να επιβάλουμε στο παιδί κάποια, όχι υπερβολική πειθαρχία, επιτρέποντάς του ταυτόχρονα μια σχετική ελευθερία για ανυπακοή. Να μην είμαστε άκαμπτοι, να μην είναι όλες μας οι αποφάσεις τελεσίδικες. Κάποιες να είναι, αλλά σε άλλες περιπτώσεις ας υποχωρούμε κάτω από την πίεση των παιδιών. Να έχουν την αίσθηση ότι κάποτε, αγωνιζόμενα εναντίον μας, μπορούν να μας νικήσουν. Αυτό θα αυξήσει την αυτοπεποίθησή τους. Να γνωρίζουν όμως ότι αυτή η δυνατότητά τους, δεν έχει πάντοτε όλες τις πιθανότητες επιτυχίας, γιατί σε άλλες περιπτώσεις οι αποφάσεις μας μπορεί να είναι πραγματικά τελεσίδικες.


Όταν επιβάλουμε στα παιδιά κάποιους περιορισμούς ή κάποια τιμωρία, θα πρέπει να τους εξηγούμε ότι παρ' όλο που η πράξη τους ήταν λανθασμένη, εμείς εξακολουθούμε να τα αγαπάμε. Η αγάπη μας δεν αλλάζει με τίποτα. Λάθος είναι η πράξη και όχι το παιδί. Να τους λέμε ότι είναι θέμα προσωρινής απειρίας, αλλά ο αυθορμητισμός τους είναι υπέροχος. Να αισθανθούν άνετα με το γεγονός ότι ενήργησαν κατά βούληση, όσο ατελής και αν είναι αυτή. Μπορούμε ακόμα κάποιες φορές, αφού έχουμε περιστείλει κάποια ανυπακοή τους, να τα επιβραβεύσουμε για το θάρρος που έδειξαν, για το ότι βρήκαν την δύναμη να μας αντισταθούν. Τους εξηγούμε ότι η πράξη τους ήταν εσφαλμένη, αλλά τα επιβραβεύουμε για την τόλμη να υψώσουν το ανάστημά τους απέναντί μας.


Αυτό είναι μια πολύ τολμηρή παιδαγωγική πρόταση, σκοπό όμως έχει σε συνδυασμό με την πειθαρχία, να μεταδώσει στο παιδί την αίσθηση ότι όσο απαραίτητη είναι η υπακοή, άλλο τόσο απαραίτητη είναι και η ανυπακοή, διαφορετικά θα κατασκευάσουμε πειθήνια όργανα της εκάστοτε εξουσίας, ανίκανα να απελευθερώσουν τους εαυτούς τους από την εσωτερική κυρίως δουλεία.

 

Για να μπορέσει ένας γονιός να χειριστεί τα παιδιά του με αυτόν τον τρόπο, θα πρέπει να έχει αναπτύξει ανάλογη εσωτερική δύναμη, αυτοπεποίθηση και διάκριση. Ένας ανασφαλής γονιός δεν θα τολμήσει να επιβραβεύσει το παιδί του για την ανυπακοή στο πρόσωπό του, διότι θα φοβηθεί πως θα χάσει τον έλεγχο. Και πράγματι αυτό είναι μια πιθανότητα επειδή όταν το παιδί ακούσει κάτι τέτοιο, θα προσπαθήσει να το εκμεταλλευτεί αισθανόμενο ενδόμυχα την αδυναμία των γονιών του. Και εδώ έρχεται στο προσκήνιο η ικανότητα και η σταθερότητα του γονιού. Ο ανασφαλής γονιός δεν θα μπορέσει να κρατήσει τις ισορροπίες και για λόγους ασφαλείας θα προτιμήσει να μετατρέψει το παιδί του σε ρομπότ, παρά να διακινδυνέψει την γένεση ενός εγκληματία. Αν υπάρχουν "ρωγμές" στον χαρακτήρα σας, αναγκαστικά θα χρησιμοποιήσετε παιδαγωγικές μεθόδους της ανάλογης ποιότητας. Αν δεν υπάρχουν "ρωγμές" τότε μπορείτε με κύρος, που θα το διαισθανθούν τα παιδιά σας, να ενεργοποιήσετε παιδαγωγικά συστήματα υψηλότερου επιπέδου και να τους μεταδώσετε την απαραίτητη αίσθηση ισορροπίας και αυτοσεβασμού. Οι ισορροπίες στην περίπτωση αυτή θα επιτρέψουν στα παιδιά μας να αναπτύξουν το απαραίτητο θάρρος, εμποδίζοντάς τα ταυτόχρονα να διολισθήσουν σε αλαζονικές συμπεριφορές, του τύπου "εγώ θα κάνω πάντοτε ότι θέλω".


"Με υπάκουσες και έκανες το σωστό; Μπράβο σου. Δεν με υπάκουσες και έκανες το λάθος; Θα υποστείς τις συνέπειες ώστε άλλη φορά να προσέχεις. Εγώ όμως σε αγαπάω και να ξέρεις ότι θαυμάζω το θάρρος σου να κάνεις αυτό που ήθελες, έστω και λάθος". Μπορούμε να πούμε κάτι τέτοιο στα παιδιά μας συνειδητά και χωρίς φόβο; Αν όχι τότε πρέπει να δουλέψουμε πολύ ακόμα με τον εαυτό μας.

 

ΠΩΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

 ΔΟΚΙΜΑΖΟΥΝ 

ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΜΑΣ

Τα παιδιά διακατέχονται από ένα βαθύτατο αίσθημα ανασφάλειας. Αυτό είναι φυσιολογικό, διότι δεν έχουν αναπτύξει εκείνο τον βαθμό αυτοπεποίθησης που είναι απαραίτητος για μια φυσιολογική ζωή, χωρίς φόβους. Αυτή την αυτοπεποίθηση καλούνται να τους την δώσουν κυρίως οι γονείς, μέσω της σωστής καθοδήγησης και της συνεχούς ενθάρρυνσης και επιβράβευσης.

 

Τι συμβαίνει άραγε σε ένα παιδί που έχει έλλειμμα αυτοπεποίθησης; Κάτι πολύ απλό, το οποίο συμβαίνει και στους ενήλικες. Αναζητάει συνεχώς επιβεβαιώσεις. Με αγαπούν; Αξίζω; Μου δίνουν σημασία; Αν αυτή η κατάσταση ξεπεράσει ένα ορισμένο όριο, τότε το άτομο αυτό γίνεται φορτικό στους άλλους. Πολλές φορές καταπιεστικό ή ακόμα και καταστροφικό, στην προσπάθειά του να αποδείξει στον περίγυρό του ότι είναι κάτι. Σπαταλάμε όλη μας την ζωή σε μάταιη αναζήτηση επιβεβαιώσεων. Θα εργαστούμε σκληρά για να πλουτίσουμε, για να πάρουμε προαγωγές, θα σπουδάσουμε για να λέμε ότι έχουμε πτυχίο πανεπιστημίου, θα προσπαθήσουμε να διακριθούμε σε κάτι. Όλα αυτά για την επιβεβαίωση που δεν μας έδωσαν όταν ήμασταν παιδιά. Αν δεν έχουμε προσόντα να χρησιμοποιήσουμε για τον σκοπό αυτό, θα οδηγηθούμε σε αντικοινωνικές συμπεριφορές, προκειμένου να τραβήξουμε την προσοχή των άλλων.


Πρέπει να γνωρίζουμε ότι γι αυτόν ακριβώς τον λόγο τα παιδιά δοκιμάζουν την αγάπη μας. Αυτό είναι το κίνητρο πολλών από τις πράξεις τους και θα πρέπει να μάθουμε να εισχωρούμε κάτω από την επιφάνειά τους, ώστε να δίνουμε στα παιδιά αυτό που χρειάζονται, χωρίς να αντιδρούμε αδέξια και με σκληρότητα. Να έχετε υπ' όψη σας ότι όταν ένα παιδί είναι άτακτο, ίσως θέλει να δει πόσο θα ανεχθούμε την συμπεριφορά του. Αν δείξουμε ανοχή θα λάβει το μήνυμα ότι το αγαπάμε, ότι η αγάπη μας είναι σταθερή. Εξερευνά τα όριά μας. Θέλει να δει αν η αγάπη μας είναι αγάπη άνευ όρων, ή του την δίνουμε υπό προϋποθέσεις. Άλλες φορές μπορεί π.χ. να μας πει ότι δεν μας αγαπάει, προκειμένου να ακούσει την απάντησή μας. Αν του απαντήσουμε ότι ούτε εμείς το αγαπάμε (πράγμα που κάνουν σχεδόν όλοι οι γονείς), θα του περάσουμε το μήνυμα ότι η αγάπη μας προς αυτό δίδεται μόνο όταν βρίσκει ανταπόκριση. Είναι δηλαδή μια δοσοληψία. Αν όμως του πούμε ότι παρ' όλα αυτά εμείς το αγαπάμε και το θέλουμε, τότε θα γνωρίζει πλέον ότι η αγάπη μας είναι άνευ όρων, όπως πρέπει να είναι και συνεπώς η αξία του ως άνθρωπος είναι πολύ μεγάλη. Αυτό θα τονώσει το αίσθημα της αυτοπεποίθησης, της αυτοεκτίμησης και της ασφάλειας. 

Μπορεί τα παιδιά να τσιρίζουν, να σπάνε αντικείμενα, να σας βρίζουν και να σας προσβάλουν δημοσίως και όλα αυτά μόνο και μόνο για να δοκιμάσουν την αγάπη σας. Οι γονείς σχεδόν πάντα πέφτουν στην παγίδα και φέρονται με λάθος τρόπο, συχνά μάλιστα αισθάνονται ντροπή για την συμπεριφορά τους και η εξάρτησή τους αυτή από την γνώμη των άλλων, επιτείνει την σκληρότητά τους απέναντι στα παιδιά. Αυτό βέβαια δεν ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά θα εκπλαγείτε από το πόσο συχνά συμβαίνει. Αν πέσουμε στην παγίδα που μας στήνουν, θα αποκαλύψουμε τα πραγματικά μας αισθήματα. Ας μην ενοχληθούν οι γονείς. Τα αισθήματά τους δεν είναι τόσο ιερά όσο νομίζουν. Είναι αγάπη με προϋποθέσεις. Θα μου δώσεις και θα σου δώσω. Ξυπνήστε! Αν πραγματικά αγαπάτε έναν άνθρωπο, πως μπορείτε να του πείτε το αντίθετο, έστω και σαν αστείο. Δεν μπορεί να βγει από το στόμα μας και μάλιστα για ένα παιδί. Το γεγονός ότι έχετε την δύναμη να εκστομίσετε κάτι τέτοιο, σημαίνει ότι υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτό! Ας μην βιαστούμε όμως να βυθιστούμε στις ενοχές. Σκοπός μας δεν είναι κάποια θρησκοληπτικού τύπου αυτοκατάκριση, αλλά να διακρίνουμε με ουδετερότητα τι υπάρχει μέσα μας.


Θα σας αναφέρω ένα περιστατικό για να δείτε τι λεπτές μορφές μπορεί να λάβει αυτή η εξέταση των αισθημάτων μας, εκ μέρους των παιδιών. Όταν η μεγάλη μου κόρη ήταν έξη ετών, στάθηκε μπροστά σε μια πόρτα, μου έφραξε την είσοδο και είπε: "Αν θέλεις να σε αφήσω να περάσεις πρέπει να μου πεις ότι δεν με αγαπάς". Της είπα αμέσως το εξής: "Δεν μπορώ να σου πω τέτοιο πράγμα ούτε για αστείο, γιατί σε αγαπάω. Προτιμώ να μην περάσω". Χρησιμοποίησα πολύ προσεκτικά τις λέξεις, για να δώσω το επιθυμητό μήνυμα. Έβαλα την έκφραση "σε αγαπάω" στο τέλος της πρότασης, ώστε να είναι η τελευταία και η πειστικότερη εντύπωση. Επίσης δεν είπα "δεν θα σου πω ότι δεν σε αγαπάω", αλλά "δεν μπορώ να σου πω τέτοιο πράγμα", γιατί δεν ήθελα να ακουστεί η φράση "δεν σε αγαπάω" ούτε καν για να την αρνηθώ, γι αυτό χρησιμοποίησα την έκφραση "τέτοιο πράγμα".


 

ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΔΩΡΟ 

ΕΙΝΑΙ Ο ΕΑΥΤΟΣ ΜΑΣ

Αναρωτιόμαστε συχνά τι πρέπει να προσφέρουμε στα παιδιά μας. Είναι αυτονόητο ότι χρειάζονται καλές συνθήκες ζωής, όσο γίνεται τουλάχιστον, χωρίς υπερβολικές ανέσεις και χωρίς να έχουν πάντοτε ότι ζητήσουν. Χρειάζεται η μόρφωση, η καλή διατροφή, τα δώρα, τα παιχνίδια κ.α. Δεν τίθεται θέμα ότι όλα αυτά πρέπει να προσπαθήσουμε να τα παρέχουμε. Ποιο είναι όμως το καλύτερο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στα παιδιά μας; Όσο και αν ακούγεται παράξενο δεν είναι ούτε τα παιχνίδια, ούτε οι σοκολάτες, ούτε οι εκδρομές, ούτε οι παιδικές χαρές. Αν κάποτε στερηθούν κάτι από αυτά δεν θα πάθουν τίποτα. Ίσως να τους κάνει και καλό. Το καλύτερο δώρο λοιπόν κατά την γνώμη μου είναι ο εαυτός μας. Την ευεργετικότερη επίδραση στην ψυχή του παιδιού, ακόμα και στην σωματική του υγεία, έχουν τα προτερήματα του χαρακτήρα μας. Η αγάπη μας, η σοφία μας, η κατανόηση και η αποδοχή μας, η αξιοπιστία μας, η αυτοπεποίθησή μας, η ισχυρή μας προσωπικότητα, ο σεβασμός της δικής τους προσωπικότητας από μέρους μας.
 

Είναι γνωστό ότι τα παιδιά χρειάζονται κάποιο πρότυπο, όχι μόνο για παραδειγματισμό, αλλά και για να έχουν την αίσθηση της ασφάλειας. Το πρότυπο αυτό πρέπει να γίνουμε εμείς. Δεν είναι καλό να φερόμαστε στα παιδιά σαν αγροίκοι χωρίς να σεβόμαστε τα αισθήματά τους, ή να τους λέμε διάφορες ανοησίες που δείχνουν ότι δεν επικοινωνούμε καθόλου μαζί τους. Πως αισθάνεται άραγε ένας έφηβος που μας αποκαλύπτει ότι αγαπάει μια κοπέλα και εμείς του λέμε να αφήσει τις βλακείες και να ασχοληθεί μόνο με τα μαθήματά του; Όπως θα αισθανθούμε εμείς αν κάποιος μας πει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε την γυναίκα μας, να μην διασκεδάζουμε καθόλου και να ασχοληθούμε με την δουλειά μας μόνο. Θα αισθανθούμε ότι αυτός που απαιτεί κάτι τέτοιο είναι ένας ανόητος και δεν καταλαβαίνει καθόλου την ζωή μας, τις ανάγκες μας και τα αισθήματά μας. Πρέπει να εκλεπτύνουμε τις "κεραίες" μας, ώστε να αντιλαμβανόμαστε τι συμβαίνει στον ψυχικό τους κόσμο και τι κρύβεται πίσω από τις επιφανειακές τους ανάγκες. Η αντίληψη που έχουμε για την κατάστασή τους πρέπει να αρχίσει να "πιάνει" λεπτές αποχρώσεις της ψυχής τους, κάτι σαν τις υπεριώδεις ακτίνες, που δεν τις βλέπει το ανθρώπινο μάτι. Όσο πιο πολύ εκλεπτύνουμε την δική μας ψυχή, όσο καλλιεργούμε σε βάθος τον δικό μας χαρακτήρα, τόσο πιο ικανοί γινόμαστε στο να "διαβάζουμε" την παιδική ψυχή και να λαμβάνουμε υπ' όψη τις πραγματικές της ανάγκες.


Αν φτάσουμε σε αυτό το σημείο θα βεβαιωθούμε πλέον εμπράκτως, ότι η ζωτικότερη ανάγκη ενός παιδιού είναι να του χαρίσουμε τον εαυτό μας. Αυτό που θα του δώσουμε όμως πρέπει να έχει την καλύτερη δυνατή ποιότητα και να είναι προικισμένο με όλες τις αρετές. Και πρέπει να του το παρέχουμε πλουσιοπάροχα. Άδικα στενοχωριούνται οι γονείς όταν αδυνατούν να δώσουν στο παιδί τους όλα εκείνα τα υλικά εφόδια, που νομίζουν ότι του χρειάζονται. Καλό είναι φυσικά να αγωνιστεί κανείς γι αυτά, όμως η πραγματική "πείνα" ενός παιδιού είναι να του δοθεί μια επιβεβαίωση ότι αξίζει να ζει. Χρειάζεται μια δικαίωση της ύπαρξής του. Αυτή μπορούν να του την δώσουν μόνο οι γονείς, όταν το παιδί αισθανθεί ότι αυτοί αξίζουν σαν άνθρωποι και το αποδέχονται ανεπιφύλακτα. Όταν μας χαρίζει την αγάπη του και την στοργή του ένας αξιόλογος άνθρωπος, τότε αισθανόμαστε ότι αξίζουμε και εμείς. Αυτό συμβαίνει στην παιδική ψυχή.


Οι γονείς πρέπει να καλλιεργήσουν τον χαρακτήρα τους, από όλες τις απόψεις, για να αποκτήσουν κύρος στα μάτια των παιδιών τους. Αυτό το κύρος αποκτάται μόνο με τα προσόντα του χαρακτήρα μας, με την λεπτότητα των αισθημάτων και με το βάθος της σκέψης μας. Αυτόν λοιπόν τον θησαυρό που πρέπει να αποκτήσουμε θα τον χαρίσουμε στα παιδιά μας, χωρίς όρους, χωρίς διαπραγματεύσεις και με απόλυτη αφοσίωση. Όσο περισσότερο εκλεπτυσμένος είναι ο χαρακτήρας μας, τόσο λιγότερο αισθανόμαστε την ανάγκη να υπερπροστατεύουμε και να δίνουμε υπερβολικά πολλά δώρα στα παιδιά μας. Διαισθανόμαστε μέσα μας ότι η σοκολάτα που σκόπιμα δεν του αγοράσαμε, ή το υπερπολυτελές παιχνίδι που δεν του χαρίσαμε γιατί δεν έχουμε την δυνατότητα, δεν αποτελούν για το παιδί σημαντική απώλεια, επειδή του έχουμε ήδη χαρίσει όλα τα προσόντα της ψυχής μας. Θα διαπιστώσετε ότι έτσι έχουν τα πράγματα. Πολλοί γονείς που ενδόμυχα γνωρίζουν ότι υστερούν σε βάθος χαρακτήρα, προσπαθούν να αναπληρώσουν το κενό αυτό, αγοράζοντας συνέχεια δώρα στα παιδιά τους και τα κακομαθαίνουν με ασταμάτητες υποχωρήσεις.


 

ΠΩΣ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ 

ΘΑ ΕΛΕΓΞΟΥΝ

 ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥΣ

Πως άραγε θα τα ελέγξουν όταν αυτά έχουν εντοπίσει τις αδυναμίες τους; Δεν είναι ανόητα. Έχουν διαίσθηση. Αν αντιληφθούν ότι οι γονείς τους είναι ανασφαλείς και χρειάζονται συνεχώς επιβεβαίωση, τότε θα αρχίσουν τα κλάματα λέγοντας το περίφημο: "είσαι κακός, δεν σε αγαπώ". Και ο δύστυχος ανασφαλής γονιός, προκειμένου να αποσπάσει την επιβεβαίωση της αγάπης του παιδιού του, αναγκάζεται να υποχωρήσει και να του κάνει όλα τα χατίρια. Φοβάται την απόρριψή του. Και όμως τα παιδιά αγαπούν εκείνους τους γονείς που δεν τους κάνουν όλα τα χατίρια, γιατί αισθάνονται ότι έχουν να κάνουν με σοβαρούς και σταθερούς ανθρώπους, όχι με ζητιάνους. Κανένας δεν αγαπάει ανθρώπους που ζητιανεύουν για μια δήλωση αγάπης. Τα παιδιά θα σεβαστούν τελικά έναν άνθρωπο που μπορεί να αντισταθεί στις μηχανορραφίες τους, θα περιφρονήσουν όμως έναν άνθρωπο που τον έχουν νικήσει, λέγοντάς του ότι δεν τον αγαπούν. Πρέπει κανείς να παραμένει σταθερός στις αποφάσεις του, να επιβάλει τιμωρίες, να μην υποχωρεί συνεχώς (Εκτός αν κάποια φορά υπάρχει σοβαρός λόγος, ή θέλουμε απλώς να υποχωρήσουμε για να δώσουμε στα παιδιά μας την ευκαιρία να μας "νικήσουν", γιατί αυτό αυξάνει την αυτοπεποίθησή τους. Πρέπει όμως η υποχώρηση να είναι δική μας συνειδητή επιλογή, όχι ήττα). Όποιος έχει ανάγκη να του λένε τα παιδιά του ότι τον αγαπούν, ή έχει ανάγκη την εκδήλωση του σεβασμού τους, δεν θα περάσει καλά στην ζωή του. Θα τον "πατήσουν" τα ίδια του τα παιδιά. Και καλά θα του κάνουν, για να πάρει το μάθημά του να μην είναι τόσο εξαρτημένος. 

Υπάρχουν βέβαια και οι κλασικοί λόγοι για τους οποίους οι γονείς δεν μπορούν να ελέγξουν τα παιδιά τους. Βαριούνται να ακούν την γκρίνια τους, φοβούνται μήπως πάθουν κάτι από τα κλάματα, τρομάζουν από τις επινοήσεις τους (δήθεν ασθένειες, δήθεν εμετός, δήθεν ατυχήματα). Μην εκνευρίζεστε. Ανεχθείτε λίγο τα κλάματα και τις γκρίνιες. Την επομένη φορά τα παιδιά θα ξέρουν ότι δεν θα περάσει το δικό τους και δεν θα σας δημιουργήσουν πλέον τόσα πολλά προβλήματα. Όπως όμως έχουμε πει σε άλλο κεφάλαιο, δεν θα πρέπει να το παρακάνουμε με την πειθαρχία. Χρειάζεται και η ανυπακοή. Πρέπει όμως να είναι ανυπακοή που την επιτρέπουμε εμείς, όχι που μας την επιβάλλουν τα παιδιά. Ανά πάσα στιγμή πρέπει να είμαστε έτοιμοι να επιβάλλουμε την πειθαρχία, όταν χρειαστεί. Πολλές φορές βέβαια, για παιδαγωγικούς λόγους, θα επιλέξουμε να μην επιβληθούμε. Άλλες φορές θα επιλέξουμε την επιβολή. Αυτό θα είναι δική μας συνειδητή απόφαση.


Δεν θα μας κάνουν ότι θέλουν τα παιδιά. Τους είπατε να μαζέψουν τα παιχνίδια τους και δεν το κάνουν; Εξηγείστε τους γιατί πρέπει να το κάνουν και αν δεν συμμορφωθούν τότε πάρτε μια σακούλα και αρχίστε να πετάτε. Μην λυπάστε τα παιχνίδια. Λυπηθείτε την ψυχή των παιδιών σας που θα γίνουν κακομαθημένα. Μη σας πιάνουν οι δήθεν ευαισθησίες. Είναι παγίδα που σας στήνει ο εαυτός σας. Και μη νομίσετε ότι αυτή η δουλειά θα γίνεται καθημερινά. Όταν τα παιδιά δουν τα παιχνίδια τους να εκτοξεύονται από το παράθυρο (χωρίς νεύρα, αλλά με ψυχραιμία και χαμόγελο), τότε την επομένη φορά θα σας υπακούσουν γιατί ξέρουν το τι θα επακολουθήσει. Έτσι δεν θα βασανίζεστε συνέχεια, όπως κάνουν πολλές μητέρες που επιβάλλουν κάποιες κυρώσεις στα παιδιά τους, αλλά μετά από λίγες μέρες αρχίζουν να υποχωρούν και έτσι τα παιδιά ξεσυνηθίζουν. Μετά ο κύκλος πρέπει να αρχίσει πάλι από την αρχή. Είναι σαν κάποιος που κατορθώνει να κόψει το τσιγάρο μετά από πολλούς κόπους, τελικά να το ξαναρχίζει. Για να το κόψει ξανά πρέπει να περάσει για άλλη μια φορά τα ίδια βάσανα. Ο κύκλος αυτός δεν τελειώνει ποτέ και οι γονείς καταφεύγουν στο ξύλο. Οι ίδιοι όμως έχουν προκαλέσει αυτή την κατάσταση. Και μια και λέμε για ξύλο, αν δείτε ότι δεν γίνεται αλλιώς δώστε τους μερικές στα μαλακά, ποτέ όμως όταν είστε θυμωμένοι - και προς θεού ποτέ μπροστά σε άλλους. Κάντε το ψύχραιμα και με αγάπη. Αν είμαστε θυμωμένοι, τότε απλώς ξεσπάμε. Και στην πραγματικότητα είμαστε θυμωμένοι με τον εαυτό μας, επειδή αποτύχαμε. Αν μετά τα παιδιά θέλουν να "πάρουν πίσω το αίμα τους", αφήστε τα να το κάνουν. Θέλουν να περισώσουν τον αυτοσεβασμό τους. Αφήστε τα να σας βρίσουν και να σας χτυπήσουν, άμα το θέλουν. Δεν θα πάθει τίποτα το κύρος σας ως γονείς. Το αντίθετο μάλιστα. Κανένας δεν αγαπάει αυτούς που τον ταπεινώνουν και μάλιστα μπροστά σε άλλους. Προσοχή και στο βλέμμα. Να μην έχει κακία. Το παιδί δεν πρέπει να αισθανθεί ότι δεν το αγαπάμε. Δεν χρειάζεται να εκτοξεύσουμε ενέργεια μίσους εναντίον του με το βλέμμα μας. 

Ένας άλλος λόγος αδυναμίας επιβολής είναι ότι εμείς οι ίδιοι πυροδοτούμε βίαιες αντιδράσεις στα παιδιά μας, όταν δεν καταλαβαίνουμε τις ανάγκες τους. Όταν ένα μωρό κλαίει και εμείς δεν αντιληφθούμε ότι πεινάει, τότε μετά από λίγη ώρα θα πάθει υστερία. Πείτε σε έναν έφηβο να αφήσει τις παρέες του και την κοπέλα που του αρέσει, γιατί αυτά είναι βλακείες και να ασχοληθεί μόνο με τα μαθήματά του και θα δείτε τι θα πάθετε τελικά. Αν δεν είμαστε σε θέση να καταλάβουμε πως αισθάνεται ένα παιδί, θα κάνουμε γκάφες και θα δημιουργήσουμε μόνοι μας εντάσεις, γιατί δεν σεβαστήκαμε κάποια ανάγκη του. Αν κάποιος σας στερήσει το φαγητό δεν θα γίνετε έξω φρενών μαζί του; Τι περιμένετε να κάνουν τα παιδιά μας; Δεν θα υπερασπιστούν τον εαυτό τους;

 

ΠΩΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ 

ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ 

ΝΑ ΛΕΝΕ ΨΕΜΑΤΑ

Αυτό είναι ένα ζήτημα που διαφεύγει από τους περισσότερους. Πως καταλήγουν τα παιδιά μας να γίνουν ψεύτες, όπως είμαστε και εμείς; Και μάλιστα να χρησιμοποιούν αυτό το ταλέντο τους εις βάρος μας; Είναι πολύ απλό, ας μην θορυβηθούν οι γονείς. Τους το διδάσκουμε εμείς.
 

Κατ' αρχήν έχουν το παράδειγμά μας. Μας βλέπουν να λέμε ψέματα στους άλλους και συχνά μας ξεμπροστιάζουν, όταν έχουμε πει ψέματα σε αυτά. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τα παιδιά μας για να κοροϊδέψουμε κάποιον. Η φράση "σήκωσε το τηλέφωνο και πες ότι δεν είμαι εδώ", σας λεει τίποτα; Δεν πρέπει να λέμε ψέματα γιατί είναι αναξιοπρεπές και δείχνει δειλό άνθρωπο, που δεν αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεών του. Αυτό μας φέρνει σε σύγκρουση με την φωνή της συνείδησής μας, αν την ακούμε ακόμα, δημιουργεί προσωπεία στην ζωή μας και τα παιδιά μας βλέποντας αυτά τα χάλια χάνουν κάθε σεβασμό στο πρόσωπό μας, που τελικά τον έχουν απόλυτη ανάγκη. Μετά το πιθανότερο είναι να μας μιμηθούν, γιατί αυτό το παράδειγμα τους δίνουμε. Αν δεν θέλουμε να λέμε ψέματα πρέπει να κάνουμε πολλές ρυθμίσεις στην ζωή μας. Την φιλαλήθεια δεν θα την επιτύχουμε με απλές αποφάσεις. Υπάρχουν πολλές καταστάσεις που τις επιλέγουμε, οι οποίες μας πιέζουν να πούμε ψέματα. Ο κλέφτης θα πει ψέματα, είναι αναγκασμένος. Αυτός που διατηρεί εξωσυζυγική σχέση θα κάνει το ίδιο. Αν επιθυμούμε να λέμε την αλήθεια, τότε πρέπει να αποφεύγουμε στην ζωή μας εκείνες τις πράξεις που θα μας εξωθήσουν στο ψέμα. Για να μπορέσουμε να γίνουμε ειλικρινείς πρέπει να μην έχουμε να κρύψουμε τίποτα. Συνεπώς χρειάζεται να κάνουμε επαναστατικές αλλαγές στην ζωή μας και στον εαυτό μας. Αν κάποια πράξη θα μας αναγκάσει να την καλύψουμε, ή να την δικαιολογήσουμε με ψέματα, ας την αποφύγουμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα δίνουμε λεπτομερή αναφορά των πράξεών μας και των πιστεύω μας στον πρώτο τυχόντα.


Ένα άλλο λεπτό σημείο είναι η τήρηση των υποσχέσεών μας και η ακρίβεια των λόγων μας. Αν δώσουμε σε ένα παιδί μια υπόσχεση πρέπει να την τηρήσουμε. Αλλιώς το παιδί θα μας θεωρήσει ψεύτη, ακόμα και αν δεν ήταν αυτή η πρόθεσή μας. Τα λάθη μας τα εκλαμβάνουν ως ψέματα. Τα παιδιά είναι πολύ αυστηροί κριτές, γιατί έχουν ανάγκη από ένα υψηλό πρότυπο και ωθούμενα από αυτή τους την ανάγκη, διερευνούν την αξιοπιστία μας για να δουν αν αξίζουμε να γίνουμε αυτό το πρότυπο. Καλό είναι λοιπόν να προσέχουμε τις υποσχέσεις μας και τα λεγόμενά μας. Να μην είμαστε τελεσίδικοι. Να μην λέμε "θα κάνουμε αυτό", αλλά "αν μπορέσουμε θα κάνουμε αυτό". Ας βάζουμε κάποτε και κάποια αμφιβολία σε ορισμένα από τα λεγόμενά μας, για να μην κατηγορηθούμε μετά σαν ψεύτες. Να μην δίνουμε υποσχέσεις που δεν μπορούμε να τηρήσουμε, απλώς για να αποφύγουμε τις πιέσεις και τις γκρίνιες.


Ένας άλλος λόγος για τον οποίο τα παιδιά καταφεύγουν στο ψέμα, είναι η αποφυγή της τιμωρίας. Όταν μας αποκαλύπτουν κάποιο παράπτωμά τους, ή κάποια ζημιά που έκαναν, δεν πρέπει να τα τιμωρούμε γιατί την επόμενη φορά θα πουν ψέματα. Η αντίδρασή μας πρέπει να είναι στο εξής περίπου πνεύμα: Αυτό που έκανες είναι λάθος για τους τάδε λόγους, όμως επειδή είπες την αλήθεια δεν θα σε τιμωρήσω. Επιβραβεύστε το για την ειλικρίνειά του. Μπείτε στην θέση ενός παιδιού. Λέει από αγαθότητα την αλήθεια και μετά τρώει ξύλο. Τι θα κάνει στην επόμενη ευκαιρία; Δεν θα πει ψέματα; Του μεταδίδουμε το μήνυμα ότι η αλήθεια είναι κάτι κακό που τιμωρείται και πρέπει να το αποφύγει. Όταν όμως το επιβραβεύσουμε, τότε εγγράφουμε στο υποσυνείδητό του ότι η φιλαλήθεια είναι αξιέπαινη. Υπάρχει όμως η περίπτωση το παιδί να αρχίσει να εκμεταλλεύεται αυτή την κατάσταση. Να λέει την αλήθεια με πονηριά ώστε να αποφύγει την τιμωρία. Τότε οι γονείς ας εξηγήσουν την κατάσταση στο παιδί και ας το τιμωρήσουν, προκειμένου να μην συνηθίσει στην εκμετάλλευση και στην ασυδοσία. Με λίγη διάκριση θα βρεθεί η μέση οδός. Για να μπορέσουμε να κάνουμε αυτούς τους λεπτούς χειρισμούς και να μεταδώσουμε στα παιδιά μας την αίσθηση ότι η αλήθεια είναι κάτι το καλό, όχι όμως εκμεταλλεύσιμο για πονηρούς σκοπούς, θα πρέπει να το πιστεύουμε και να το ζούμε οι ίδιοι. Ας ρωτήσουμε λοιπόν τον εαυτό μας: Που πιστεύω; Στην αλήθεια, ή στο ψέμα; Είναι τα ψέματα κάτι χρήσιμο; Αν πιστεύουμε στα ψέματα, όπως σχεδόν όλοι οι άνθρωποι, δεν θα μπορέσουμε να πραγματοποιήσουμε τα λεχθέντα γιατί απλώς δεν τα πιστεύουμε. Είμαστε ψεύτες, πως θα διδάξουμε την αλήθεια στα παιδιά μας;

 

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΕΜΕ 

ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ 

Τι πρέπει να λέμε στα παιδιά μας; Το σωστό είναι να μιλάμε ανάλογα με το επίπεδό τους. Αλλιώς δεν θα μας καταλάβουν. Μια βασική αρχή είναι ότι πρέπει να δίνουμε απαντήσεις σε ερωτήματα τα οποία έχουν τεθεί. Αν δώσουμε απάντηση σε ένα ερώτημα που δεν έχουν θέσει τα παιδιά μας, τότε οι πληροφορίες και οι εξηγήσεις μας θα πάνε χαμένες. Π.χ. η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να προχωράει ανάλογα με τις εμφανιζόμενες απορίες των παιδιών. Ξεκινάει δηλαδή με πρωτοβουλία των παιδιών, όταν αρχίζουν να θέτουν ερωτήματα. Οι απαντήσεις είναι τόσο απλοποιημένες, όσο χρειάζεται και πάντοτε αποφεύγοντας τους πλατειασμούς. Είμαστε απλοί, σύντομοι και περιεκτικοί, Δεν προσπαθούμε ορμώμενοι από μια απορία τους να τους τα μάθουμε όλα, γιατί λίγο μετά θα τα έχουν ξεχάσει. Συχνά μας πιάνει ο οίστρος, αλλά αυτό δεν βοηθάει. Ο εγκέφαλος των παιδιών απορρίπτει το περιττό υλικό. Οι πληροφορίες δηλαδή που τους δίνουμε, σε οποιοδήποτε θέμα, δεν θα ξεπερνούν τις απορίες τους ή τις δυνατότητές τους. Έτσι καλύπτουμε τις πραγματικές τους ανάγκες.

 

Ένα άλλο θέμα είναι ο σεβασμός που πρέπει αρκετά συχνά να δείχνουμε στις πραγματικές, ή στις φανταστικές ανάγκες τους. Πρέπει να έχουμε ψυχολογήσει πολύ καλά τα παιδιά μας, ώστε να διακρίνουμε τι χρειάζονται και τι νομίζουν ότι χρειάζονται. Αυτό που χρειάζονται ασφαλώς τους το δίνουμε, όμως αυτό που νομίζουν ότι χρειάζονται δεν το απορρίπτουμε αμέσως, γιατί το παιδί θα το βιώσει αρνητικά. Το διαπραγματευόμαστε και ακολουθούμε την διπλωματική οδό. Αν είμαστε τυχεροί το παιδί θα καταλάβει ότι αυτό που ζητάει είναι περιττό. Του δίνουμε λίγο χρόνο για ενδοσκόπηση. Δεν το πιέζουμε να μπει βιαίως στο δικό μας επίπεδο συνειδητοποίησης.


Επίσης πρέπει να υπάρχει σεβασμός στα αισθήματά τους. Στις επιθυμίες τους, στις προτιμήσεις τους, στους πόθους και στους φόβους τους. Δεν τους λέμε ποτέ ότι αυτά είναι ανοησίες. Δεν υποτιμούμε έτσι την ψυχή τους. Τα υπολογίζουμε πολύ σοβαρά και συζητάμε μαζί τους, σας ίσος προς ίσο. Χτυπάει ένα παιδί και αρχίζει να κλαίει. Εμείς τι κάνουμε; Το παίρνουμε πολύ στα σοβαρά, ακόμα και αν δούμε ότι το χτύπημα είναι ασήμαντο και κλαίει δίχως λόγο. Δεν του λέμε: "πως κάνεις έτσι, δεν έχεις τίποτα". Αυτός είναι ένας τρόπος να το ξεφορτωθούμε γιατί το βαριόμαστε. Το σωστό όμως είναι να συμπεριφερθούμε με σεβασμό στα αισθήματά του. Εκείνη την στιγμή κλαίει. Θα το ρωτήσουμε αν πονάει πολύ, θα δείξουμε την συμπάθειά μας και θα το καθησυχάσουμε συμφωνώντας όμως μαζί του, θα παραδεχθούμε ότι πονάει και θα του πούμε ότι σιγά σιγά ο πόνος θα περάσει. Δεν πρέπει να πούμε ότι αυτό που αισθάνεται δεν είναι τίποτα. Για το παιδί είναι κάτι. Άρα πρέπει να είναι κάτι και για μας. Φοβάται το παιδί το σκοτάδι; Θα δεχθούμε τους φόβους του, δεν θα του πούμε ότι δεν είναι τίποτα και μετά θα το στείλουμε σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, προσπαθώντας να το κάνουμε ήρωα. Όταν οι γονείς δεν παίρνουν στα σοβαρά τους φόβους των παιδιών αυτά νοιώθουν αβοήθητα. Εννοείται ότι δεν θα φτάσουμε στο αντίθετο άκρο και ποτέ δεν θα "σπρώχνουμε" και λίγο τα παιδιά μας, για να ξεπεράσουν τα όριά τους. Θα βρούμε την μέση οδό, αφού όμως πρώτα δεχθούμε τους φόβους τους. Ξεκινάμε πάντα από την αποδοχή και όχι από την περιφρόνηση και την κοροϊδία. Μην πείτε ότι οι άνδρες δεν φοβούνται, επειδή απλώς βαριέστε να ασχοληθείτε με το θέμα. Ίσως πάλι φοβάστε μήπως ο γιος σας γίνει ομοφυλόφιλος. Αν έχετε τέτοιους φόβους σε έντονο βαθμό, τότε ψάξτε καλά στο υποσυνείδητό σας, μήπως υποκρύπτονται εκεί κάποιες δικές σας καταπιεσμένες ομοφυλοφιλικές τάσεις, και αυτό που στην πραγματικότητα φοβάστε είναι η δική σας κρυμμένη ομοφυλοφιλία και όχι η υποτιθέμενη του γιου σας. Δεν υπάρχει λόγος να γίνει ο γιος σας ήρωας, να κλωτσάει με το ζόρι μπάλες και να παίζει με στρατιωτάκια, για να μην γίνει ομοφυλόφιλος. Ψαχτείτε καλύτερα εσείς.

 

Πάντως σαν συμπέρασμα μπορούμε να πούμε: Πρέπει να δεχόμαστε και να λαμβάνουμε υπ' όψη στα σοβαρά τα αισθήματα και τις ανάγκες των παιδιών μας. Ποτέ δεν πρέπει να τα κοροϊδεύουμε και ιδιαίτερα μπροστά σε άλλους όταν δείχνουν αδυναμίες. Τις αδυναμίες πρώτα τις αποδεχόμαστε με απόλυτο σεβασμό, να αισθανθούν τα παιδιά ότι δεν τους συμβαίνει κάτι κακό και μετά την αποδοχή έρχεται η διπλωματική και με ευαισθησία αντιμετώπισή τους. Μην πανικοβάλλεστε! Ανθρωποι είναι και αυτά. Θέλει "τρόπο", όπως λένε.


 

ΜΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΕΙΤΕ 

ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥΣ

Οι γονείς αποτελούν για τα παιδιά πρότυπα, καθώς είναι βασικές αρχετυπικές μορφές στις οποίες στηρίζουν την ανάπτυξη του χαρακτήρα τους. Η παιδική προσωπικότητα είναι εξαιρετικά ευπαθής και ανασφαλής, γι αυτό χρειάζεται κάποια στηρίγματα. Μια ανδρική και μια γυναικεία μορφή οι οποίες να μπορούν να σταθούν στο ύψος τους, χωρίς ψεγάδια όσο αυτό είναι δυνατόν, θα επιτελέσουν τον ρόλο τους ως γονεϊκά πρότυπα. Το παιδί έχει κάτι να θαυμάζει, να παραδειγματίζεται και να νοιώθει την απαραίτητη ασφάλεια. Όταν οι γονείς το σέβονται, θα μάθει να σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους. Όταν το αγαπούν, θα μάθει να αγαπάει τον εαυτό του και τους άλλους. Όταν είναι δίκαιοι απέναντί του, θα διδαχθεί την δικαιοσύνη. Το παιδί στηρίζεται μέσω της πίστης και του θαυμασμού στα πρότυπα αυτά και όταν αποκτήσει αρκετές δυνάμεις με την βοήθειά τους, θα στηριχθεί τελικά στον εαυτό του.

 

Εδώ λοιπόν βλέπουμε πόσο είναι αναγκαίο να στέκονται οι γονείς στο ύψος του ρόλου τους. Πρέπει να είναι εντάξει με τον εαυτό τους. Ώριμοι, με διάκριση, σταθερότητα, αγάπη και σοφία. Οι ανώριμοι, οι ψυχικά διαταραγμένοι, οι ανασφαλείς, οι υποκριτές, δεν μπορούν να είναι τα σωστά πρότυπα. Θα αφήσουν κενά στην παιδική ψυχή και το παιδί θα προσπαθήσει να τα καλύψει αργότερα εξιδανικεύοντας με αφύσικη ευκολία τον πρώτο τυχόντα, ο οποίος θα του "πουλήσει" κάποιο παραμύθι. Αυτό εξηγεί εν μέρει τους φανατικούς οπαδούς ιδεολογιών, κομμάτων, τους απερίσκεπτους γάμους, τις "εύκολες" γυναίκες, τα ναρκωτικά και το αλκοόλ. Το "στέκομαι στο ύψος μου" μπορεί να έχει αξία μόνο όταν είναι πραγματικό. Η υποκρισία όχι μόνο δεν βοηθάει, αλλά τελικά θα μας εκθέσει στα μάτια των παιδιών, γιατί κάποτε θα μας ξεσκεπάσουν με οδυνηρό για όλους τρόπο. Πρέπει να έχουμε αληθινά προσόντα και αν δεν έχουμε να τα καλλιεργήσουμε, όχι να παριστάνουμε απλώς ότι είμαστε κάποιοι.


Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι δεν πρέπει να μιλάμε άσχημα σε ένα παιδί για τους γονείς του. Ούτε ο ένας γονιός να κατηγορεί τον άλλον σε περίπτωση διένεξης ή διαζυγίου. Δυστυχώς το να δηλητηριάζουμε την παιδική ψυχή, προκειμένου να κερδίσουμε την μάχη με τον αντίδικό μας, είναι κάτι σαν εύκολη λύση. Γκρεμίζουμε όμως έτσι τις αρχετυπικές μορφές από το βάθρο τους με πολύ σοβαρές συνέπειες. Την γονική εικόνα στο παιδί πρέπει πάντοτε να την στηρίζουμε, ότι και να έχουν κάνει αυτοί οι γονείς. Ας τονίζουμε τις θετικές πλευρές, απαλύνοντας τις αρνητικές. Κάποτε τα παιδιά θα τις καταλάβουν μόνα τους, δεν χρειάζεται να γίνουμε εμείς οι καλοθελητές.


 

Η ΑΓΑΠΗ, Η ΣΤΟΡΓΗ 

ΚΑΙ Η ΑΙΣΘΗΣΗ 

ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Τρία πράγματα είναι που χρειάζεται ένα παιδί. Αγάπη, στοργή και ασφάλεια. Η αγάπη είναι αυτό που συνήθως αισθανόμαστε για τα παιδιά μας. Ας μην την δούμε από μια πολύ υψηλή και μεταφυσική οπτική γωνία, διότι τότε θα αποδειχθεί ότι στην πραγματικότητα η δική μας αγάπη είναι κάτι διαφορετικό, αρκετά εγωιστικό. Ας παραμείνουμε στο επίπεδο των συνηθισμένων εννοιών, ως συνηθισμένοι άνθρωποι. Άρα λοιπόν οι γονείς αισθάνονται κάποια αγάπη για τα παιδιά τους. Το μελανό σημείο της υπόθεσης είναι η εμπλοκή των φιλοδοξιών και των ανασφαλειών μας. Επίσης επιβαρυντικό είναι γεγονός ότι πολλά παιδιά γεννιούνται χωρίς να είναι πραγματικά επιθυμητά. Πάρα πολλοί γάμοι γίνονται όταν η γυναίκα μείνει έγκυος κατά λάθος, που σημαίνει ότι το παιδί μάλλον δεν ήταν επιθυμητό. Συν τω χρόνω πιστεύω ότι η αγάπη εμφανίζεται, αρκεί η γοητεία του παιδιού να υπερνικήσει την έλξη για τα μπαράκια και τις καφετέριες. Όταν ο άνθρωπος ωριμάσει τότε μπορεί να αγαπήσει και τα παιδιά του.

 

Η στοργή τώρα είναι η έμπρακτη έκφραση της αγάπης μας, μέσω της τρυφερότητας. Τα λόγια αγάπης, η τρυφερότητα, τα χάδια, η ενθάρρυνση… όλα αυτά γενικώς. Δεν είναι απλό να εκδηλώσουμε τα αισθήματά μας προς τα παιδιά με αυτό τον τρόπο. Ακούμε συχνά τους γονείς να λένε ότι δεν χρειάζεται να πεις σε ένα παιδί ότι το αγαπάς, αλλά αρκεί που το δείχνεις με τις πράξεις σου. Περιμένουμε λοιπόν να αντιληφθεί το παιδί την αγάπη μας με τηλεπάθεια, διότι μια τιμωρία κάλλιστα μπορεί να είναι πράξη αγάπης (επειδή η αγάπη δεν έχει μόνο "ναι", αλλά εμπερικλείει και το "όχι", την αυστηρότητα), αλλά πως θα την βιώσει το παιδί, σε πρώτη φάση; Σαν μίσος. Άρα χρειάζονται και τα λόγια. Αν δεν χρειαζόταν τα λόγια δεν θα είχαμε στόμα. Ένα μικρό παιδί χαμένο μέσα στην ανασφάλειά του, δεν μπορεί να αποκρυπτογραφήσει τις πράξεις ενός ενήλικα, λόγω της περιορισμένης νοημοσύνης και εμπειρίας του. Δεν θα τις "διαβάζει" πάντοτε σωστά. Χρειάζονται οι εξηγήσεις μας. Να του λέμε συχνά ότι το αγαπάμε, να το χαϊδεύουμε, να το κοιτάμε, να του δίνουμε την προσοχή μας, να του λέμε τρυφερά λόγια. Τα "μπράβο", τα "σ' αγαπώ", οι αγκαλιές και τα φιλιά, πρέπει να είναι στην ημερήσια διάταξη. Οι περισσότεροι ενήλικες ιδίως οι άνδρες, αλλά όχι μόνο, έχουν διαπαιδαγωγηθεί με την φιλοσοφία, ότι δεν πρέπει να δείχνεις τα αισθήματά σου γιατί αυτό είναι αδυναμία. Έτσι αποκτούν οι άνθρωποι ένα κόμπλεξ εκδήλωσης των αισθημάτων τους. Δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να λέμε και να δείχνουμε οτιδήποτε στον οποιονδήποτε, αυτό είναι η αντίθετη υπερβολή, αλλά ένα παιδί πρέπει να δει τα καλά μας αισθήματα. Πρέπει να του τα δείξουμε και να του τα πούμε. Πρέπει επίσης να το αγγίζουμε συχνά. Μην ντρέπεστε, κάντε το. Θα ακούσετε συχνά την άποψη από πολλούς ότι τα λόγια αγάπης δεν χρειάζονται, αρκούν οι πράξεις (ποιες πράξεις εννοούν άραγε; όχι την τρυφερότητα βέβαια, αλλά τα λεφτά για τα φροντιστήρια και άλλα παρόμοια ψυχρά πράγματα). Μην δίνετε σημασία! Οι άνθρωποι αυτοί απλώς σας ζηλεύουν, ενδεχομένως να αισθάνονται και ενοχές, που δεν λειτουργούν έτσι με τα δικά τους τα παιδιά.

 

Το τρίτο που χρειάζεται ένα παιδί είναι η αίσθηση της ασφάλειας. Να ξέρει ότι μπορεί να βασιστεί στους γονείς του, για να καλυφθούν οι ανάγκες του και για προστασία. Μην φοβίζετε το παιδί σας, μην του κάνετε καψόνια για να σκληραγωγηθεί, ή να γίνει "άντρας". Μην το κάνετε να ντρέπεται για τους φόβους του και το κλάμα του. Μην το ντροπιάζετε ποτέ μπροστά τους άλλους. Μην το τιμωρείτε μπροστά σε άλλους. Μην το ταπεινώνετε. Μην του μεταβιβάζετε το άγχος και τις ανασφάλειές σας. Μην του κοινοποιείτε όλα σας τα προβλήματα. Επίσης μην το υπερπροστατεύετε γιατί θα προκύψει ανικανότητα αντίστασης στο περιβάλλον. Είναι πολύ άσχημο να λένε οι γονείς σε ένα παιδί ότι θα το εγκαταλείψουν αν δεν είναι φρόνιμο, ότι θα το δώσουν στους γύφτους (το κάνουν και ρατσιστή) και να το τρομάζουν με διάφορους τρόπους. Το παιδί βιώνει ένα τραγικό αίσθημα εγκατάλειψης, που ο ενήλικας δεν το συνειδητοποιεί, γιατί ο ίδιος μπορεί κάπως να σταθεί στα πόδια του. Το παιδί όμως είναι εντελώς ανυπεράσπιστο και το γνωρίζει. Προσοχή λοιπόν. Ναι μεν δεν χρειάζεται το παιδί συνεχή κάλυψη, κυρίως των παραπτωμάτων του, αλλά να είμαστε πολύ προσεκτικοί ως προς την αίσθηση της ασφάλειας που του εμφυσούμε.

 

Η ΦΥΣΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ 

ΓΟΝΙΩΝ ΚΑΙ Ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ

Αν δεχθούμε την άποψη ότι οι γονείς αποτελούν πρότυπα για τα παιδιά, τότε είναι απαραίτητο να σταθούμε στο ύψος μας. Αυτό δεν σημαίνει την δημιουργία κάποιου προσωπείου σπουδαιότητας, αλλά μια φυσική και ανεπιτήδευτη συμπεριφορά. Πολλοί από εμάς κάνουμε το λάθος να νομίζουμε ότι το κύρος και η πραγματική αξία έχουν σχέση με το λεγόμενο "ύφος". Με την προσποίηση, χονδροειδή ή εκλεπτυσμένη. Χαρακτηριστικό διαγνωστικό σημείο αυτής της ανασφάλειας, είναι όταν απαιτούμε από τα παιδιά μας τον σεβασμό. Ακόμα χειρότερα όταν τα απειλούμε να μας τον δείχνουν. Ποτέ κάποιος άνθρωπος άξιος σεβασμού δεν τον απαίτησε από τους άλλους. Όποιος τον απαιτεί, δεν τον αξίζει.

 

Μετά από μια πιθανή περίοδο εντυπωσιασμού, τα παιδιά μας θα αρχίσουν να διαισθάνονται ότι πίσω από το ύφος μας και τα μεγάλα λόγια περί του εαυτού μας, κρύβεται ένα τίποτα και ένας φοβισμένος άνθρωπος. Η φυσικότητα είναι ένδειξη ότι τα έχουμε βρει με τον εαυτό μας. Δεν επιδιώκουμε να δώσουμε κάποια εντύπωση, διαφορετική από αυτό που είμαστε. Και αυτό που είμαστε το αποδεχόμαστε, ό,τι και αν είναι. Μόνο και μόνο η πράξη της αποδοχής βελτιώνει την κατάστασή μας. Μας απαλλάσσει από το φοβερό βάρος της υποκρισίας, από το βάρος του να προσπαθούμε συνεχώς να δείχνουμε κάτι που δεν είμαστε. Αυτός ο συνεχής αγώνας για την διατήρηση του προσωπείου, μας καθιστά εξαιρετικά ευάλωτους στην γνώμη των άλλων. Ακόμα και να μας κοιτάξουν με περίεργο βλέμμα, είναι αρκετό για να μας προκαλέσει κρίση κατάθλιψης, ή ξεσπάσματα οργής, επειδή έχει θιγεί η "αξιοπρέπειά" μας.


Ένα άλλο στοιχείο είναι η παραδοχή των σφαλμάτων μας. Είναι κάτι το πολύ δύσκολο, επειδή όμως τα παιδιά είναι εξαιρετικά αυστηροί κριτές, αργά ή γρήγορα θα μας πιάσουν έπ' αυτοφώρω. Τότε έχουμε τις εξής επιλογές: Το ξύλο για να σταματήσουμε βιαίως την διαδικασία της κριτικής, την άρνηση του σφάλματός μας, την επιδέξια αποφυγή της συζήτησης και την ειλικρινή παραδοχή. Περιττό να πούμε πως η τελευταία από τις επιλογές, είναι η πραγματική λύση του προβλήματος και περισώζει ότι μπορεί να περισωθεί. Δεν θα θιγεί ο σεβασμός που μας δείχνουν τα παιδιά αν παραδεχθούμε ένα λάθος μας, ιδίως όταν αυτά το έχουν ανακαλύψει. Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς και να μην αγωνιζόμαστε συνεχώς να σώσουμε τα προσχήματα.

 

Και τελειώνοντας πρέπει να πούμε ότι ο σεβασμός δεν μπορεί να είναι ποτέ κάτι που θα το απαιτήσουμε, ή που θα το επιβάλλουμε. Είναι κάτι που το εμπνέουμε. Όταν τον απαιτούμε είναι σαν να ζητιανεύουμε. Και τότε είναι που τον χάνουμε. Ξεπέφτουμε στα μάτια των παιδιών μας. Πολλές φορές οι γονείς απαιτούν τον σεβασμό, όταν ντρέπονται τους άλλους για την συμπεριφορά των παιδιών τους. Αυτό είναι ένα δύσκολο ζήτημα, όμως τα παιδιά είναι δικά μας και εμείς θα κανονίσουμε τις παιδαγωγικές μας μεθόδους, χωρίς να λαμβάνουμε συνεχώς υπ' όψη το τι θα πει ο κόσμος. Ο κόσμος ας κοιτάξει την δουλειά του και εμείς την δική μας. Για να μπορέσουμε να εφαρμόσουμε όλα αυτά, πρέπει να έχουμε τον απαραίτητο αυτοσεβασμό και συνεχώς να παρατηρούμε τον βαθμό της ευθιξίας μας. Είναι ένα άριστο κριτήριο του μεγέθους της ανασφάλειάς μας. Και για να το πούμε ωμά, αυτός που θίγεται εύκολα η "αξιοπρέπειά" του δεν είναι παρά ένας κομπλεξικός.


 

ΟΙ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΚΕΣ

 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται ότι αν απασχοληθούν λίγο προκειμένου να βοηθήσουν κάποιον συνάνθρωπό τους, θα ζημιωθούν, είτε οι ίδιοι, είτε οι οικογένειές τους. Αρκετά συχνά ακούμε το επιχείρημα: ασχολήσου με την οικογένειά σου που σε χρειάζεται και άσε τους άλλους. Αναμφισβήτητα την πρώτη προτεραιότητα πρέπει να την δώσουμε στην οικογένειά μας, γιατί απλούστατα έχουμε την πλήρη ευθύνη γι αυτήν. Θα φροντίσουμε για όλες τις ανάγκες της. Αν όμως προσφέρουμε κάτι και σε κάποιους πάσχοντες, θα ζημιωθεί η δικιά μας οικογένεια; Αν συμβεί κάτι τέτοιο σημαίνει ότι μας λείπει η διάκριση και ότι στην πραγματικότητα δεν βοηθήσαμε συνολικά. Επιλύσαμε ένα πρόβλημα των άλλων, δημιουργώντας ταυτόχρονα ένα νέο πρόβλημα στην δική μας οικογένεια. Δεν αντιμετωπίσαμε το κακό, απλώς το μεταθέσαμε.

 

Αν όμως βοηθήσουμε χωρίς να συμβεί κάτι τέτοιο, τι αποτέλεσμα θα υπάρξει στην δική μας οικογένειά; Θα διδάξουμε στα παιδιά μας την ανιδιοτελή προσφορά. Η φιλανθρωπία γίνεται πλέον οικογενειακή υπόθεση. Δεύτερον θα απαλλαγούμε εμείς οι ίδιοι από την αυταπάτη (που είναι ταυτόχρονα μια πολύ βολική δικαιολογία) ότι όποιος κοιτάει τους άλλους, παραμελεί την οικογένειά του ή τον εαυτό του. Σας βεβαιώνω ο υποτιθέμενος αυτός κίνδυνος ανήκει απολύτως στην σφαίρα της φαντασίας. Κάλλιστα μπορούμε να βοηθήσουμε και άλλους ανθρώπους, χωρίς να παραμελήσουμε τα καθήκοντά μας, δίνοντας ταυτόχρονα ένα πολύτιμο μάθημα στα παιδιά μας και στο περιβάλλον μας γενικότερα.


Ποιοι είναι αυτοί που κινδυνολογούν έτσι; Είναι οι εγωκεντρικοί που δεν έχουν κάνει ποτέ τίποτα για κανέναν, παρά μόνο για τον εαυτό τους (και αυτό φαίνεται πως τελεί υπό αμφισβήτηση, διότι ο εγωιστής νομίζει ότι βοηθάει τον εαυτό του, τελικά όμως τον βλάπτει). Η μανιώδης ενασχόληση με την οικογένειά και τις προσωπικές τους υποθέσεις υποκρύπτει διάφορες φιλοδοξίες. Να γίνουν τα παιδιά τους αυτό ή εκείνο, χωρίς ασφαλώς να ερωτηθούν τα ίδια. Αν εσείς ασχοληθείτε με γενικότερη προσφορά, αισθάνονται ότι τους προσβάλετε σε προσωπικό επίπεδο, αμφισβητώντας με την ίδια σας την ζωή την φιλοσοφία τους. Γι αυτό θα προσπαθήσουν να σας αποτρέψουν, εφευρίσκοντας φανταστικούς κινδύνους. Ίσως τελικά έτσι να έχουν διδαχθεί από τους γονείς τους. Κάποιοι από εσάς θα έχετε ήδη αναγνωρίσει τον εαυτό σας. Εσείς να είστε αυτός που έχει κλειστεί στο "κάστρο" του, προστατεύοντας με νευρωτικό τρόπο τα κεκτημένα. Τι διαπαιδαγώγηση θα δώσετε στα παιδιά σας; Θα τα προτρέψετε στην ουσία να διογκώσουν το εγώ τους για να αποφύγουν τους φανταστικούς κινδύνους, που δήθεν περικλείει η προσφορά μας προς τον συνάνθρωπο. Κάποτε βέβαια αυτό το διογκωμένο με την συνδρομή σας εγώ, θα το συναντήσετε στον δρόμο σας. Τα παιδιά σας θα σάς παραμερίσουν με σκληρότητα, για να κοιτάξουν τον εαυτό τους, όπως ακριβώς τους έχετε διδάξει εσείς.

 

Αν δεν θέλετε να βοηθήσετε κανέναν, μην το κάνετε. Το πρόβλημα δεν είναι εκεί, αλλά στις διάφορες δικαιολογίες. Πολλοί από εσάς τις γνωρίζετε καλά και προσωπικά έχω διασκεδάσει αρκετά με διάφορες θεωρίες που άκουσα κατά καιρούς. Δεν έχω χρόνο, δεν έχω χρήματα, θα με εξαπατήσουν, αυτοί που έχουν πρόβλημα ευθύνονται οι ίδιοι, δεν είναι σωστός ο τρόπος, ας βοηθήσει το κράτος, η εκκλησία. Άκουσα ακόμα ότι κανείς δεν έχει πραγματική ανάγκη και όποιος ζητάει βοήθεια είναι οπωσδήποτε απατεώνας (αν και πολλοί πράγματι είναι). Δεν χρειάζεται να βοηθήσετε κανέναν, δεν σας υποχρεώνει κανείς, αρκεί να είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας. Παραδεχθείτε την αδιαφορία σας, μην επικαλείστε ανόητες προφάσεις. Πείτε ότι δεν θέλετε να βγάλετε εσείς το φίδι από την τρύπα και κοιτάξτε μόνο τον εαυτό σας. Δεν είναι κακό.


Κάποιες ακόμα σκέψεις σχετικά με την προσφορά μπορείτε να βρείτε στα ανάλογα κεφάλαια της ιστοσελίδας. Τελειώνοντας όμως μπορούμε να πούμε ότι δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από τις φιλανθρωπικές δραστηριότητες, που έχουν γίνει οικογενειακή υπόθεση. Συνεργάζεται ολόκληρη η οικογένεια και τα αποτελέσματα είναι θαυμάσια για όλους. Για τα παιδιά καταλήγει να είναι κάτι το φυσικό. Είναι το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουν. Αυτό είναι το καλύτερο σχολείο!

 

Θα ήθελα να τονίσω επίσης ότι η προσφορά συχνά είναι κάτι βαθύτερο από την αφελή άποψη, ότι δίνουμε απλώς κάποια χρήματα σε φτωχούς. Αν επιχειρήσουμε να διεισδύσουμε στο βάθος των προβλημάτων, θα διαπιστώσουμε όχι υλικό, αλλά ψυχικό ή πνευματικό πρόβλημα. Τα χρήματα κάποιες φορές θα χρειαστούν. Αλλά οι άλλοι τομείς είναι πολύ συχνά βασικότεροι. Εκεί είναι που η οικογένεια και εμείς, παίρνουμε τα πολυτιμότερα μαθήματα. Μαθήματα ανιδιοτέλειας, έμπνευσης, αλλά ταυτόχρονα διάκρισης και προστασίας από ανθρώπους που ζητάνε βοήθεια, συχνά χρηματική, ενώ η πραγματική τους ανάγκη (ή η πρόθεσή τους) είναι τελείως διαφορετική. Είναι παράξενο, ίσως η πανσοφία του Δημιουργού να το έχει προβλέψει έτσι, πως ενώ ανοιγόμαστε δίνοντας και προσφέροντας, ταυτόχρονα αυτή η διαδικασία μας διδάσκει και πώς να προστατευόμαστε. Ακούγεται εξωπραγματικό, όμως το "άνοιγμα" είναι η προστασία μας. Μαθαίνουμε πως λειτουργεί η ανθρώπινη φύση και η δική μας και των άλλων. Η φιλανθρωπία μπορεί να οδηγήσει στην σοφία της ζωής. Το καλύτερο μάθημα για τα παιδιά μας. Η αγάπη και η διάκριση.


 

ΟΙ ΘΥΣΙΕΣ

Πολλοί γονείς θυσιάζονται κυριολεκτικά για τα παιδιά τους. Αυτά είναι όλη τους η ζωή. Στερούνται τα πάντα. Χρόνο, χρήμα, διασκέδαση, διάφορα άλλα ενδιαφέροντα. Έχω την γνώμη ότι αν δεν είμαστε ο Χριστός, ας αποφύγουμε την σταύρωση. Να προσγειωθούμε στην πραγματικότητά μας. Δεν πρέπει να θυσιάζουμε τα πάντα, για δύο λόγους.

 

Πρώτον δεν θα το αντέξουμε, δεν θα μπορέσουμε να παραμερίσουμε τόσο πολύ τον εαυτό μας και κάποτε θα ζητήσουμε από τα παιδιά μας τα ρέστα, όπως λέγεται. Θα τους πούμε "εγώ που έκανα τόσα για σένα…". Αυτό σημαίνει ότι δεν θυσιαστήκαμε από ανιδιοτελή αγάπη, αλλά περιμένουμε ανταλλάγματα. Δεν είναι όμως τίμιο από μέρους μας, γιατί πριν παρέχουμε τις υπηρεσίες μας θα πρέπει να συζητήσουμε με τα παιδιά μας, αν συμφωνούν να μας δώσουν την αμοιβή που ζητούμε. Π.χ. Θα σου δώσω τα πάντα, αλλά θα σπουδάσεις αυτό που θέλω εγώ, θα παντρευτείς το πρόσωπο που εγώ θα διαλέξω και θα αναθρέψεις τα παιδιά σου όπως σου πω εγώ και όχι όπως θα θελήσει αυτή που θα παντρευτείς. Ίσως τότε τα παιδιά μας αρνηθούν. Αν θυσιαζόμαστε για τα παιδιά μας, τότε δεν θα πρέπει να ζητήσουμε κανένα αντάλλαγμα. Δεν μας χρωστάνε τίποτα απολύτως. Υπάρχει ένα μυστικό εδώ. Αν αισθανόμαστε ότι θυσιαζόμαστε, τότε σίγουρα θα ζητήσουμε και τα ρέστα. Η πραγματική προσφορά δεν βιώνεται ως θυσία, αλλά σαν κάτι το φυσικό. Η αίσθηση ότι θυσιαζόμαστε είναι στην πραγματικότητα ο εγωισμός μας, που κρατάει λογαριασμό για το τι πρέπει να εισπράξουμε στο μέλλον. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σχεδόν πάντοτε στις ερωτικές σχέσεις. Δίνουμε τα πάντα όπως λέμε, και μετά παραπονιόμαστε ότι δεν βρήκαμε ανταπόκριση. Τότε τι είναι αυτό που δώσαμε; Τίποτα. Στην ουσία αφού ζητάμε ανταλλάγματα κάτι προσπαθήσαμε να πουλήσουμε. Και δεν ρωτήσαμε τον άλλον αν ενδιαφέρεται να το αγοράσει. Λίγη αυτοπαρατήρηση θα το αποδείξει.

 

Δεύτερον, θα καλομάθουν τα παιδιά μας. Αν τους δίνουμε τα πάντα, θα νομίσουν ότι έχουν δικαίωμα στα πάντα. Θέλουν τα παιδιά σας να δουν μια εκπομπή στην τηλεόραση; Υποχωρήστε μια φορά. Την επομένη θα δείτε αυτό που θέλετε εσείς. Είστε και εσείς άνθρωπος, ισότιμος και έχετε τα ίδια δικαιώματα με τα παιδιά σας. Μην υποχωρείτε συνέχεια, διότι θα τους δημιουργηθεί η αίσθηση ότι μπορούν να παίρνουν ότι θέλουν, χωρίς να υπολογίζουν τις ανάγκες των άλλων. Άρα λοιπόν θα ικανοποιούμε και τις δικές μας ανάγκες, δεν θα τις παραμελούμε συνέχεια για χάρη των παιδιών. Πολλές φορές θα το κάνουμε, όχι όμως πάντα. Αν δεν φροντίσουμε έως ένα σημείο τις ανάγκες μας, στο υποσυνείδητό μας θα δημιουργηθεί κάποια έχθρα απέναντι στα παιδιά μας, γιατί η ζωική φύση μας (που έχει τα ίδια δικαιώματα με το πνεύμα) δεν καταλαβαίνει από πατρότητα και μητρότητα, θέλει να τραφεί, να κοιμηθεί, να διασκεδάσει. Εκτός από αυτό, όπως είπαμε, τα παιδιά μας θα γίνουν αναίσθητα και απαιτητικά. Πρέπει να μάθουν να υπολογίζουν τις ανάγκες των άλλων ισότιμα με τις δικές τους, και αυτό θα τους το διδάξουν οι γονείς, όταν αυτοί υπολογίζουν τις προσωπικές τους ανάγκες εξ ίσου με τις ανάγκες των παιδιών τους. Έτσι θα δώσουν το σωστό παράδειγμα. Θα μεταδώσουν το σωστό μήνυμα της δικαιοσύνης και της ισότητας. Όχι μόνο εγώ, ούτε μόνο οι άλλοι, αλλά και οι δύο με αμοιβαίες υποχωρήσεις και αμοιβαία δικαιώματα.


 

ΠΩΣ ΘΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΤΕ 

ΤΗΝ ΠΕΘΕΡΑ ΣΑΣ

Το θέμα αυτό έχει μεγάλη σημασία για την ανατροφή των παιδιών, διότι αφορά την ισορροπία και την αξιοπιστία της οικογενειακής εστίας. Μια σταθερή οικογένεια σχετίζεται με την σταθερότητα και την ισχύ του χαρακτήρα των γονιών, πράγμα που αντανακλά στο αίσθημα ασφάλειας και σεβασμού στην ψυχή των παιδιών. Όταν ο οποιοσδήποτε εκτός οικογένειας, μπορεί να έρθει και να μοιράζει διαταγές στους γονείς, για θέματα που αφορούν ένα σπίτι που δεν είναι δικό του, αυτό σημαίνει ότι οι ίδιοι οι γονείς έχουν καταντήσει πλέον, όπως θα λέγαμε αστειευόμενοι, "υποδιοικητές του εαυτού τους". Η οικογένεια είναι ένα "ξέφραγκο αμπέλι" και τα παιδιά το αισθάνονται αυτό. Όταν λέμε για κάποιον εκτός οικογένειας εννοούμε όλους εκτός των γονιών. Το οικογενειακό κύτταρο αποτελείται από τους γονείς και τα παιδιά. Όλοι οι υπόλοιποι, παππούδες, γιαγιάδες, θείοι, ξαδέλφια, είναι ο ευρύτερος οικογενειακός κύκλος μας και κατά την γνώμη μου δεν έχουν και δεν πρέπει να τους δοθεί καμία εξουσία να λαμβάνουν αποφάσεις, αντί για τους γονείς.

 

Θα προσπαθήσω να εξηγήσω γιατί υπάρχουν συνεχείς τριβές μεταξύ ενός ζευγαριού και ατόμων του ευρύτερου οικογενειακού τους κύκλου. Γιατί ανακατεύονται τόσοι πολλοί στην προσωπική ζωή του ζεύγους, στο σπίτι τους, στο που θα βάλουν τα έπιπλά τους, στο πως θα φροντίσουν και πως θα αναθρέψουν τα παιδιά τους. Για να καταλάβουμε γιατί συμβαίνουν όλα αυτά, πρέπει να απαντήσουμε με απόλυτη ειλικρίνεια στην εξής ερώτηση: Αισθάνομαι σίγουρος ότι έχω τα προσόντα να δημιουργήσω δική μου οικογένεια; Μπορώ να ζήσω χωρίς την συνεχή υλική και συναισθηματική στήριξη των γονιών μου;


Εδώ λοιπόν βρίσκεται η ρίζα του προβλήματος. Στην ανασφάλεια, στην ανωριμότητα. (Καλό είναι βέβαια να υπάρχει και οικονομική ανεξαρτησία, γιατί η βοήθεια που θα πάρετε από τους συγγενείς σας, μπορεί κάποτε να σας ζητηθεί πίσω με την μορφή ποικίλων ανταλλαγμάτων. Μπορεί να σας ζητηθεί να κάνετε αυτό που σας λένε, είτε για να σας βοηθήσουν, είτε αναδρομικά. Σπάνια θα βρείτε άνθρωπο να σας βοηθήσει χωρίς να σας ζητήσει να τον υπακούσετε σε ό,τι του "καπνίσει", χωρίς να απαιτήσει να αναθρέψετε τα παιδιά σας όπως θέλει αυτός. Και γιατί να μην το κάνει; Αφού σας πληρώνει). Φανταστείτε μια γυναίκα που δεν έχει ωριμάσει πλήρως σαν προσωπικότητα. Παρ' όλα αυτά παντρεύτηκε και έγινε μητέρα, κάνοντας δικά της παιδιά. Η ανασφάλεια που αισθάνεται, η έλλειψη αυτοπεποίθησης, θα την αναγκάσει ασυναίσθητα να ζητήσει την υποστήριξη της δικής της μητέρας. Αυτό συνήθως δεν λέγεται ευθέως, αλλά με μηνύματα της γλώσσας του σώματος και του τόνου της φωνής. Εκπέμπει υποσυνείδητα μηνύματα ανασφάλειας τα οποία η μητέρα της αποκωδικοποιεί, ασυναίσθητα και αυτή ,και να την καθημερινά μέσα στο σπίτι της κόρης της, για να την "σώσει". Στην ουσία την έχει καλέσει η ίδια η κόρη της, χωρίς όμως τις περισσότερες φορές να της το πει με λόγια. Η μητέρα λοιπόν της γυναίκας αυτής, εμφανίζεται στο σπίτι της κόρης της σαν σωτήρας της. Όχι μόνο την "βοηθάει" γιατί πιστεύει ότι δεν είναι άξια, αλλά αναπτύσσει και μια έχθρα ενάντια στον γαμπρό της, ο οποίος όχι απλώς την πήρε από κοντά της, αλλά την βασανίζει επίσης, αφήνοντάς την έγκυο, έχοντας απαιτήσεις από αυτήν, φορτώνοντάς την με υποχρεώσεις. Η κόρη λοιπόν είναι ανάξια και θύμα επιπλέον. Και ο γαμπρός είναι ο θύτης. Αναγνωρίζετε εδώ το σύνδρομο της πεθεράς;
 

Να λοιπόν το μεγάλο μυστικό. Η πεθερά σας δεν ανακατεύεται από μόνη της, αλλά της το επιτρέπει η κόρη της, δηλαδή η γυναίκα σας. Η γυναίκα σας της έχει δώσει όλα αυτά τα δικαιώματα, υποσυνείδητα ασφαλώς, γιατί δεν έχει ωριμάσει αρκετά για να γίνει σύζυγος και μητέρα. Εσείς δεν μπορείτε να "συμμαζέψετε" την πεθερά σας, γιατί ενεργεί από θέση ισχύος. "Αφού με χρειάζεται η κόρη μου. Εσύ τι ανακατεύεσαι;" Μην χάνετε λοιπόν τον χρόνο σας συζητώντας και μαλώνοντας με την πεθερά σας. Την συζήτηση αυτή πρέπει να την κάνετε με την γυναίκα σας. Αυτή είναι το κλειδί. Επίσης εξετάστε πολύ καλά την δική σας μητέρα, μήπως οι δικές σας ανασφάλειες την έχουν παρασύρει στο σπίτι σας και την έχουν διορίσει αφεντικό της γυναίκας σας. Τότε η γυναίκα σας είναι που χάνει τον χρόνο της μαλώνοντας με την πεθερά της. Πρέπει να συζητήσει μαζί σας.


Υπάρχουν πολλοί που θα σας πουν ότι λένε συνεχώς στην δική τους μητέρα να μην ανακατεύεται, αλλά αυτή επιμένει. Και ερωτώ εγώ: Αφού της το λετε συνέχεια γιατί δεν το σέβεται; Είστε σίγουρος ότι της το λετε; Τι θέλω να πω. Μπορεί εμείς να λέμε με τα λόγια "όχι", όμως το συναίσθημα που συνοδεύει αυτό το όχι, να λεει "ναι". Ενδέχεται οι κεραίες της μητέρας σας να συλλαμβάνουν αυτό το "ναι" του συναισθήματός σας, που κρύβεται πίσω από τις λέξεις. Είναι η μητρική διαίσθηση, που έχει σκοπό να προστατεύσει τα παιδιά της (αν και εδώ είναι παραποιημένη) και συλλαμβάνει αυτά τα κρυμμένα μηνύματα. Να ένα καλό κριτήριο για το αν είστε ανασφαλής. Ασχετα με το τι εσείς πιστεύετε για τον εαυτό σας, αν η μητέρα σας δεν σας ακούει και συνεχίζει να ανακατεύεται στην οικογένειά σας, τότε είστε ανασφαλής. Εσείς της λετε να σας αφήσει ήσυχους, αλλά το εκπεμπόμενο συναίσθημά σας είναι μια έκκληση για βοήθεια. Το όχι σας είναι ξεψυχισμένο και τα μηνύματα που στέλνετε είναι αντιφατικά.

 

Συνοψίζω το σκεπτικό μου. Κανείς δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την πεθερά του, γιατί αυτή ανακατεύεται με "εξουσιοδότηση" του ανασφαλούς και ανώριμου παιδιού της. Το πρόβλημα δεν επιλύεται με διαμάχες, αλλά μόνο αν ωριμάσει το παιδί της και "σταματήσει" την δική του μητέρα. Ο καθένας είναι υπεύθυνος για την δική του οικογενειακή πλευρά. Εγώ θα πρέπει να δώσω το σαφές μήνυμα στην μητέρα μου, στον πατέρα μου, στους υπόλοιπους εξ' αίματος συγγενείς μου, ότι είμαι ικανός να διευθύνω την προσωπική μου ζωή και αν χρειαστώ κάποια βοήθεια, θα την ζητήσω εγώ ο ίδιος. Έτσι θα σταματήσω τις επεμβάσεις από την δική μου οικογένεια, αν είμαι βέβαια απολύτως ξεκαθαρισμένος με τον εαυτό μου, γεμάτος αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία. Αν κάνει το ίδιο και η γυναίκα μου από την δική της πλευρά, τότε η πόρτα του σπιτιού μας θα κλείσει για όλες τις προσπάθειες των επίδοξων αφεντικών μας και θα είναι ανοικτή μόνο για επισκέπτες, συγγενείς ή φίλους, που θα σεβαστούν τους κανόνες που θα θέσουμε στο σπίτι μας εμείς και κανένας άλλος. Θα σεβαστούν το γεγονός ότι βρίσκονται σε ένα ξένο σπίτι, σε μια ξένη οικογένεια, που ζουν παιδιά που δεν είναι δικά τους. Ακούγεται σκληρό, αλλά έτσι είναι. Αν τα παιδιά μου παντρευτούν, τότε θα δημιουργήσουν δική τους οικογένεια στην οποία δεν θα έχω θέση, παρά μόνο ως παππούς. Τα παιδιά των παιδιών μου δεν είναι δύο φορές παιδιά μου, όπως λέγεται, αλλά μόνο μισή φορά. Εγώ δεν είμαι "υπερπατέρας" τους, αλλά ο παππούς τους. Ιεραρχικά κάτω από τους φυσικούς τους γονείς. Άρα πρέπει να μπω στην θέση μου από μόνος μου. Η θέση μου είναι παππούς και επισκέπτης. Τίποτα περισσότερο. Αν δεν μπω στην θέση που μου ανήκει, τότε ή θα μετατραπώ σε έναν δυνάστη, αποδεικνύοντας ότι δεν έχω αναθρέψει σωστά τα παιδιά μου γιατί εύκολα υποδουλώνονται, ή θα με βάλει στην θέση μου το ίδιο μου το παιδί και αυτό δεν θα μου αρέσει καθόλου. Ο κύκλος μου ως πατέρας ανήλικου παιδιού κλείνει και ανοίγει ένας νέος κύκλος, πατέρα ενήλικου ανθρώπου και ενδεχομένως κύκλος παππού. Εδώ οι ευθύνες είναι πολύ λιγότερες και η εξουσία μηδαμινή. Δεν ζει πλέον το παιδί μας στο δικό μας σπίτι, όπου διατάζουμε εμείς, αλλά έχει δημιουργήσει το δικό του. Εκεί έχει όλη την ευθύνη και εμείς δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να μπαίνουμε με έναν αέρα εξουσίας, αλλά με σκυμμένο το κεφάλι, σεβόμενοι τον ιερό χώρο της δικής του οικογένειας.
 

Όλα αυτά τα οικογενειακά προβλήματα και οι διαμάχες που διαιωνίζονται, όπου προσπαθούμε να προασπίσουμε την ανεξαρτησία της οικογένειάς μας, το δικαίωμά μας να παίρνουμε εμείς τις αποφάσεις μέσα στο σπίτι μας, αλλά οι παρείσακτοι δεν λένε να σταματήσουν να επεμβαίνουν, οφείλονται στο ότι εκπέμπουμε χλιαρά και αντιφατικά μηνύματα. Το όχι μας δεν είναι αρκετά αποφασιστικό, γιατί υπονομεύεται από την ίδια μας την ανασφάλεια και ενώ προσπαθούμε να ανακτήσουμε τα δικαιώματά μας, ταυτόχρονα το συναισθηματικό μήνυμα που εκπέμπουμε είναι ακριβώς το αντίθετο. Δεν αξίζω, δεν μπορώ, ελάτε να αποφασίσετε εσείς αντί για μένα. Και φυσικά όλοι εκείνοι που δεν έχουν με τι να ασχοληθούν στην ζωή τους, βρίσκουν την ευκαιρία να διοικήσουν μια οικογένεια που δεν είναι δική τους. Εδώ βέβαια θέλει πολύ προσοχή μήπως και εμείς είμαστε ένας τέτοιος άνθρωπος, που έχει την παρασιτική νοοτροπία να εισβάλει σε ξένο χώρο, για να νοιώσει ότι είναι κάποιος. Μήπως έχουμε υψώσει τις "κεραίες" μας και ψάχνουμε πυρετωδώς, για ρήγματα στις άμυνες των άλλων ανθρώπων, προκειμένου να απομυζήσουμε την δική τους ζωή, γιατί δεν έχουμε δική μας; Και πως θα έχουμε δική μας ζωή, όταν δεν έχουμε δικό μας εαυτό; Ζούμε μήπως μέσω των άλλων; Έχουμε προσκολληθεί στην δική τους ζωή; Αισθανόμαστε ότι για να αξίζουμε κάτι πρέπει οι άλλοι να μας δίνουν οπωσδήποτε σημασία;

 

Εδώ λοιπόν είναι το τελικό συμπέρασμα για την προέλευση και για την θεραπεία όλων αυτών των καταστάσεων. Όταν έχουμε δικό μας εαυτό - πράγμα που φαίνεται από την γνήσια αυτοπεποίθησή μας και από τον σεβασμό που δείχνουμε στον προσωπικό "χώρο" των άλλων, αλλά και στον δικό μας - όλοι οι εισβολείς, οι συγγενείς μας και η πεθερά μας θα αντιμετωπιστούν εύκολα. Επίσης θα αποφύγουμε στο μέλλον να μετατραπούμε εμείς οι ίδιοι πλέον σε κακιά πεθερά. Είναι θέμα ξεκαθαρίσματος με τον εαυτό μας. Και όπως έχει ειπωθεί κάπου: Το όχι να είναι όχι και το ναι, ναι.


Έχει μεγάλη σημασία για τα παιδιά μας, αλλά και για μας, να είμαστε πάντοτε στην θέση μας. Αφού είμαστε γονείς, ας είμαστε γονείς. Θα συμπεριφερόμαστε σαν γονείς, θα παίρνουμε εμείς τις αποφάσεις που πρέπει να πάρουμε. Δεν θα τις πάρουν οι άλλοι. Αν είμαστε παιδιά, τότε ας συμπεριφερόμαστε ανάλογα με την ηλικία μας. Ένας τριαντάχρονος δεν είναι φυσιολογικό να χρειάζεται συνεχώς την ηθική υποστήριξη των γονιών του, σαν να είναι δεκάχρονο παιδί. Πρέπει να ωριμάσει και να "μπει" στον ρόλο της ηλικίας του, ανάλογα πάντα με την ιδιοσυγκρασία του και τις συνθήκες της ζωής του. Αν το καταφέρουμε αυτό θα διαπιστώσουμε ότι δεν χρειάζεται να υπερασπιζόμαστε συνεχώς τον εαυτό μας. Η ίδια μας η στάση θα μεταδίδει το σωστό μήνυμα στο περιβάλλον μας και θα γινόμαστε σεβαστοί, χωρίς διαμάχες και χωρίς ιδιαίτερο αγώνα. Τα παιδιά μας θα το αισθανθούν αυτό, προς μεγάλη τους ανακούφιση, γιατί να ξέρετε ότι δεν χρειάζονται άλλους συνομήλικους φίλους με ανώριμη συμπεριφορά. Έχουν πολλούς τέτοιους, γιατί είναι παιδιά. Χρειάζονται όμως ώριμους γονείς.

 

Ως γονείς πρέπει να αποφύγουμε το εξής λάθος, που οι περισσότεροι το κάνουν χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας να γίνουν ανεξάρτητοι άνθρωποι, να ζήσουν την δική τους ζωή, όπως είναι το σωστό. Δηλαδή με το ένα χέρι τα σπρώχνουμε ώστε κάποτε να μπορέσουν να φύγουν, με το άλλο όμως χέρι τα κρατάμε και δεν λέμε να τα αφήσουμε. Το κράτημα αυτό στην πράξη είναι ο εμβολιασμός τους με το αίσθημα της ανασφάλειας, με τον προγραμματισμό ότι πάντα θα μας χρειάζονται. Αυτό εξηγεί την ψυχοσύνθεση όλων εκείνων των δισεκατομμυρίων ανθρώπων, που ενώ αγωνίζονται να ξεκινήσουν την δική τους ζωή, δεν τολμούν να κόψουν τους ομφάλιους λώρους. Σέρνουν μαζί τους είτε συμβολικά, είτε κυριολεκτικά, τους γονείς τους, όχι για να τους φροντίζουν σε περίπτωση ασθένειας, όπως είναι το ηθικό χρέος των παιδιών, ούτε για την ψυχική επαφή, αλλά επειδή δεν τολμούν να αναλάβουν την ευθύνη της ζωής τους. Οι γονείς από την άλλη ενώ διδάσκουν στα παιδιά τους την ζωή, ώστε κάποτε να μπορέσουν να δημιουργήσουν την δική τους, φοβούνται ταυτόχρονα την ώρα εκείνη. Όταν δηλαδή τα παιδιά τους αξιοποιήσουν αυτά που έμαθαν από το σπίτι τους, γιατί αυτό σημαίνει ότι θα φύγουν. Ο φόβος αυτός των γονιών τους εξαναγκάζει, πάντοτε υποσυνείδητα, να τοποθετήσουν μια "ωρολογιακή βόμβα" μέσα στην ψυχή των παιδιών, η οποία θα εκραγεί με την ενηλικίωσή τους και ακόμα χειρότερα, όταν παντρευτούν. Κάποιες ανασφάλειες και κάποιες ενοχές, που πάντοτε θα κρατάνε τα παιδιά τους δεμένα μαζί τους. Αυτά είναι υποσυνείδητα μηνύματα ανασφάλειας που μεταφράζονται σαν "ποτέ δεν θα μπορέσεις μόνος σου, πάντοτε θα με χρειάζεσαι" και μηνύματα ενοχών, που σημαίνουν "αν εσύ φύγεις εγώ θα δυστυχήσω".

 

Θέλω, τελειώνοντας να προλάβω την εξής παρεξήγηση. Είναι ηθικό χρέος μας να προσφέρουμε στους γονείς μας όλη εκείνη την βοήθεια και αγάπη που τους χρειάζεται. Το γεγονός ότι πολλές φορές είναι απαραίτητο να αμυνθούμε από τα ελαττώματά τους, δεν σημαίνει ότι απαλείφεται το μεγάλο μας χρέος προς αυτούς. Δεν θα το ξεπληρώσουμε όμως παραμένοντας για πάντα εξαρτώμενοι από αυτούς, αλλά δίνοντάς τους ότι πραγματικά χρειάζονται. Δείτε τι πραγματικά χρειάζονται οι γονείς σας και μην αγχώνεστε για να ικανοποιήσετε τα ελαττώματά τους. Αυτά ας μείνουν ανικανοποίητα. Ικανοποιήστε τις αληθινές τους ανάγκες.

 

ΗΡΕΜΗΣΤΕ

Έχουμε ήδη πει πολλά. Ίσως δεν χρειάζεται να επεκταθούμε περισσότερο. Ας χαλαρώσουμε λιγάκι σε σχέση με τα παιδιά μας. Δεν είμαστε ούτε εμείς ούτε αυτά οι εκλεκτοί του Θεού. Έχουν ελαττώματα και αδυναμίες και εμείς δεν έχουμε πάντα δίκιο. Και για να είμαστε ειλικρινείς, το λεγόμενο "δίκιο", που κατά μια περίεργη σύμπτωση συνεχώς είναι με το μέρος το δικό μας και των παιδιών μας, δεν είναι παρά ο μεταμφιεσμένος εγωισμός μας. Δεν χρειάζεται να υπερασπιζόμαστε συνέχεια το "μεγαλείο" της οικογένειάς μας, δεν υπάρχει λόγος για τόση ταύτιση. Δεν χρειάζεται να μαυρίσουμε την ψυχή των παιδιών μας και τη δική μας επίσης, για να εκπληρώσουν αυτά τις δικές μας ανεκπλήρωτες φιλοδοξίες. Δεν χρειάζεται να είναι πάντα πρώτα για να "δείξουμε" σε όλους τι αξίζουμε. Μετατρέψαμε την ζωή μας σε πρωταθλητισμό. Τα παιδάκια όμως θέλουν να παίξουν τα δικά τους παιχνίδια, όχι τα δικά μας. Ας τα αφήσουμε λοιπόν στην ησυχία τους να ζήσουν την ζωή τους και ας επιτρέψουμε στο εγώ μας να ξεφουσκώσει λιγάκι. "Τα παιδιά μου…", "εγώ…εμείς…", "είναι δυνατόν το δικό μου το παιδί να έχει κάνει αυτό;…". Και όμως κυρίες και κύριοι, το δικό σας παιδί το έκανε! Και όχι μόνο αυτό, αλλά πιθανώς το δικό σας παιδί να είναι μια μετριότητα, όπως μετριότητα ίσως να είστε και εσείς…  

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Κλείνοντας το κεφάλαιο περί της διαπαιδαγώγησης των παιδιών, θέλω να τονίσω ότι οι απόψεις που εξέθεσα είναι ερασιτεχνικές, δεν έχουν επιστημονικό κύρος, αν και πιστεύω ότι στα βασικά τους συμφωνούν με τις αρχές της παιδοψυχολογίας. Ζητώ συγνώμη αν στενοχώρησα ορισμένους και αν κάποιες φορές ήμουν ειρωνικός. Δύσκολα ξεφεύγει κανείς από τον χαρακτήρα του. Μπορώ να πω όμως ότι το απόλαυσα αρκετά. Τα παιδιά είναι η αδυναμία μου. Αυτά που έγραψα είναι σε μεγάλο βαθμό προϊόν προσωπικής εμπειρίας, άρα ατελή και συνεπώς υπόκεινται σε σφάλματα και σε αμφισβήτηση. Ελπίζω όμως να διαθέτουν κάποια ζωντάνια, που προέρχεται από την αποφυγή του "παραγεμίσματος" του νου με θεωρίες, από την ζωντανή εμπειρία και από την αγάπη μου για τα παιδιά. Θα αναρωτηθεί κανείς ποια είναι η σχέση όλων αυτών με τον διαλογισμό, που πραγματεύεται η ιστοσελίδα. Ο διαλογισμός σαν κατάσταση που διαλύει τις μορφές σκέψης και αισθημάτων, είναι ένας τρόπος με τον οποίο ξαλαφρώνουμε τον εσωτερικό μας κόσμο, από ό,τι δημιουργήσαμε έως τώρα. Το προκύπτων κενό είναι το καλύτερο περιβάλλον για να εγγράψουμε πλέον, νέες συμπεριφορές και νέο τρόπο σκέψης. Ή σωστότερα για να επιτρέψουμε στο Πνεύμα να διευθετήσει τα πράγματα, όπως αυτό κρίνει καλύτερα, αφομοιώνοντας και επεξεργαζόμενο σε μεγάλος βάθος τις εμπειρίες της ζωής μας. Οι αλλαγές όμως αυτές έχουν πραγματική αξία μόνο όταν αγγίζουν όλους τους τομείς των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στους οποίες συμμετέχουμε.
 

Πρώτα από όλα αλλαγή του εαυτού μας. Μετά επίδραση στην οικογένεια και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Δεν γίνεται να αλλάξουμε μόνο το μέσα μας και να αφήσουμε την υπόλοιπη ζωή μας ανέπαφη. Οι αλλαγές πρέπει να είναι συνολικές και το εξωτερικό να ακολουθεί το εσωτερικό. Άρα λοιπόν πρέπει να αφήσουμε τα αποτελέσματα του διαλογισμού να εισχωρήσουν, σταδιακά, στις σχέσεις μας με τα παιδιά, καθώς και στην επανεξέταση που θα κάνουμε στην δική μας παιδική ηλικία, για να εντοπίσουμε τι επιδράσεις έχουμε δεχθεί από εκεί, χρησιμοποιώντας πλέον νέα δεδομένα. Η σωστή φροντίδα των παιδιών αποτελεί μια επένδυση της ανθρωπότητας για το μέλλον.

 

Επιχείρησα σε όλες τις μελέτες που έγραψα να κρατηθώ μακριά, με την μεγαλύτερη δυνατή αυστηρότητα, από τις θεωρίες του εσωτερισμού. Ήθελα η πρακτικότητα να είναι άμεση και η προσέγγιση μόνο μέσω της προσωπικής εμπειρίας. Καλύτερος ο καλοπροαίρετος αλλά ενθουσιώδης ερασιτεχνισμός, από την επιτηδευμένη επιστημοσύνη. Τουλάχιστον στον πρώτο υπάρχει ζωντάνια και αυθεντικότητα, μαζί πάντοτε με τις μοιραίες ανακρίβειες και τα στραβοπατήματα. Διότι οι θεωρίες του εσωτερισμού όσο και αν διευρύνουν τους ορίζοντές μας, συχνά ίσως λόγω της δικής μας ανεπάρκειας για να αποδώσουν στην πράξη χρειάζονται ερμηνεία και προσαρμογή. Αυτό καταναλώνει ενέργεια, που την αφαιρεί από το αποτέλεσμα. Για μένα προσωπικά είναι χάσιμο χρόνου όταν η κατανόηση δεν είναι άμεση. Αν κάτι από τον εσωτερισμό μπορεί να διαφωτίσει την ζωή μας επί τόπου έχει καλώς, αν όμως χρησιμοποιούμε την ζωή για να κατανοήσουμε τον εσωτερισμό χάνουμε τον χρόνο μας, γιατί κάνουμε την αντίστροφη εργασία από αυτή που πρέπει. Δεν υπάρχει λόγος να εμβαθύνω σε πολύπλοκες μεταφυσικές θεωρίες, σε αριθμοσοφία, σε ανώτερα σώματα του ανθρώπου, μόνο και μόνο για να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι δεν πρέπει να λεω ψέματα. Παρατηρώ την ζωή μου και τον εαυτό μου και καταλήγω στο ίδιο συμπέρασμα άμεσα, χωρίς περιττές δραστηριότητες. Μετά παίρνω αποφάσεις και αναλαμβάνω την ευθύνη γι αυτές. Η φύση διαλέγει τον πιο σύντομο δρόμο. Είναι ζήτημα ενεργειακό. Πολλοί θα διαφωνήσουν εδώ, είναι όμως μια προσωπική μου στάση προς το παρόν. Δεν την θεωρώ ως την απόλυτη αλήθεια.

 

Δεν υπάρχει λόγος να γεμίσουμε με άχρηστες γνώσεις, όταν η δουλειά μας μπορεί να γίνει γρηγορότερα και με λιγότερα. Άχρηστη γνώση είναι η αναξιοποίητη γνώση. Ή καλύτερα, η μη αξιοποιήσιμη γνώση από εμάς - γιατί κάποιος άλλος ίσως την έχει αξιοποιήσει. Ας κοιτάξουμε όμως τι θα κάνουμε εμείς και όχι τι κάνουν οι άλλοι. Οι άλλοι είναι οι άλλοι. Εμείς δεν χρειάζεται να γίνουμε κάποιος άλλος, ούτε να γίνουμε Χριστός και να σταυρωθούμε, ούτε Βούδας και να φωτιστούμε. Χρειάζεται μόνο να γίνουμε ο εαυτός μας.

ΠΗΓΗ