Ο χρόνος του παραδοσιακού ανθρώπου
Η έννοια της γιορτής βασίζεται στην αντίθεση ανάμεσα στον εορταστικό, τον ιερό χρόνο και στον καθημερινό. Κατά τον εορταστικό χρόνο οι καθημερινές ασχολίες των ανθρώπων σταματούν. Το χριστιανικό εορτολόγιο είναι ενιαίο για όλο τον ελληνισμό καθώς προέρχεται από το πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο της βυζαντινής αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη. Αποτυπώνει στον κυκλικό χρόνο του έτους την ιερά ιστορία, όπως την οργάνωσε η χριστιανική θεολογία και περιλαμβάνει γιορτές προσώπων από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη αλλά και πρόσωπα από την ιστορία της χριστιανικής Εκκλησίας.
Η έννοια της γιορτής βασίζεται στην αντίθεση ανάμεσα στον εορταστικό, τον ιερό χρόνο και στον καθημερινό. Κατά τον εορταστικό χρόνο οι καθημερινές ασχολίες των ανθρώπων σταματούν. Το χριστιανικό εορτολόγιο είναι ενιαίο για όλο τον ελληνισμό καθώς προέρχεται από το πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο της βυζαντινής αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη. Αποτυπώνει στον κυκλικό χρόνο του έτους την ιερά ιστορία, όπως την οργάνωσε η χριστιανική θεολογία και περιλαμβάνει γιορτές προσώπων από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη αλλά και πρόσωπα από την ιστορία της χριστιανικής Εκκλησίας.
Οι γιορτές διακρίνονται σε κινητές και ακίνητες. Οι ακίνητες εορτάζονται μια σταθερή ημέρα μέσα στο έτος. Έτσι, τα Χριστούγεννα εορτάζονται στις 25 Δεκεμβρίου, στη χειμερινή τροπή του ήλιου. Εννέα μήνες πριν, στην ανοιξιάτικη ισημερία, είναι τοποθετημένος ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Στους αντίποδες των εορτών αυτών στη θερινή τροπή, δηλαδή στις 24 Ιουνίου, εορτάζεται η Γέννηση του Ιωάννου του Προδρόμου και αντίστοιχα στην φθινοπωρινή ισημερία, στις 23 Σεπτεμβρίου, η Σύλληψη. Κινητές είναι οι γιορτές που ανήκουν στον Κύκλο του Πάσχα. Η ημερομηνία της Ανάστασης του Χριστού προσδιορίζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής Ισημερίας. Πριν από το Πάσχα για διάστημα επτά εβδομάδων, που αρχίζουν με την Καθαρά Δευτέρα, τηρείται νηστεία, ενώ εφτά εβδομάδες μετά από αυτό τοποθετείται η Πεντηκοστή, θεωρούμενη ως η γενέθλια ημέρα της χριστιανικής εκκλησίας. Την επόμενη Κυριακή ακολουθεί η γιορτή των Αγίων Πάντων και στη συνέχεια 34 Κυριακές με κάποιο συγκεκριμένο επεισόδιο της ζωής του Χριστού σύμφωνα με τις ευαγγελικές αφηγήσεις. Ο κύκλος του Πάσχα καλύπτει όλο το έτος.
Παράλληλα με το χριστιανικό εορτολόγιο οι αγροτοποιμενικοί πληθυσμοί διατήρησαν πανάρχαια έθιμα που συνδέονται με τον φυσικό κόσμο και τις αντιλήψεις τους γι’ αυτόν, την γονιμότητα, τη ζωή και το θάνατο κ.λπ.
Ο χρόνος για το λαϊκό άνθρωπο δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. Στον παραδοσιακό πολιτισμό η εμπειρία του χρόνου βιώνεται με βάση τις εργασίες που πρέπει να γίνουν σε κάθε στιγμή του έτους στο πλαίσιο της σχέσης της κάθε τοπικής κοινωνίας με το φυσικό περιβάλλον και της ένταξής της στο γενικότερο οικονομικό σύστημα. Έτσι για παράδειγμα, ο Μάρτιος είναι για τους μαστόρους της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας ο μήνας κατά τον οποίο, μετά το πέρας της Αποκριάς και των χειμερινών γιορτών αναχωρούν για το πρώτο ταξίδι προς ανεύρεση εργασίας. Το ταξίδι λεγόταν μαρτιάτικο αλλά και σαρακοστιανό, καθώς διαρκούσε μέχρι το Πάσχα στην περίπτωση που η περιοχή της εργασίας τους δεν ήταν πολύ απομακρυσμένη. Ο Μάρτης είναι επίσης «γδάρτης και παλουκοκάφτης», μια δύσκολη περίοδος στον ετήσιο κύκλο καθώς τέλειωναν τα εφόδια και τα καυσόξυλα και μια παρατεταμένη κακοκαιρία έβαζε σε κίνδυνο τις εύθραυστες ισορροπίες των αγροτικών κοινοτήτων. Για τους αγρότες ο Ιανουάριος είναι ο Γενάρης, ο μήνας που γεννιούνται τα αρνιά (και δεν θυμίζει τίποτε από την προέλευσή του από το λατινικό Janus, Ιανός, ο Θεός με τα δύο πρόσωπα), ο Ιούνιος είναι Θεριστής, ο μήνας του θερισμού και ο Ιούλιος Αλωνάρης, αυτός του αλωνισμού. Καλή χρονιά για τον παραδοσιακό άνθρωπο είναι εκείνη η χρονιά κατά την οποία έχει καλή σοδειά.
Παράλληλα με το χριστιανικό εορτολόγιο οι αγροτοποιμενικοί πληθυσμοί διατήρησαν πανάρχαια έθιμα που συνδέονται με τον φυσικό κόσμο και τις αντιλήψεις τους γι’ αυτόν, την γονιμότητα, τη ζωή και το θάνατο κ.λπ.
Ο χρόνος για το λαϊκό άνθρωπο δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. Στον παραδοσιακό πολιτισμό η εμπειρία του χρόνου βιώνεται με βάση τις εργασίες που πρέπει να γίνουν σε κάθε στιγμή του έτους στο πλαίσιο της σχέσης της κάθε τοπικής κοινωνίας με το φυσικό περιβάλλον και της ένταξής της στο γενικότερο οικονομικό σύστημα. Έτσι για παράδειγμα, ο Μάρτιος είναι για τους μαστόρους της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας ο μήνας κατά τον οποίο, μετά το πέρας της Αποκριάς και των χειμερινών γιορτών αναχωρούν για το πρώτο ταξίδι προς ανεύρεση εργασίας. Το ταξίδι λεγόταν μαρτιάτικο αλλά και σαρακοστιανό, καθώς διαρκούσε μέχρι το Πάσχα στην περίπτωση που η περιοχή της εργασίας τους δεν ήταν πολύ απομακρυσμένη. Ο Μάρτης είναι επίσης «γδάρτης και παλουκοκάφτης», μια δύσκολη περίοδος στον ετήσιο κύκλο καθώς τέλειωναν τα εφόδια και τα καυσόξυλα και μια παρατεταμένη κακοκαιρία έβαζε σε κίνδυνο τις εύθραυστες ισορροπίες των αγροτικών κοινοτήτων. Για τους αγρότες ο Ιανουάριος είναι ο Γενάρης, ο μήνας που γεννιούνται τα αρνιά (και δεν θυμίζει τίποτε από την προέλευσή του από το λατινικό Janus, Ιανός, ο Θεός με τα δύο πρόσωπα), ο Ιούνιος είναι Θεριστής, ο μήνας του θερισμού και ο Ιούλιος Αλωνάρης, αυτός του αλωνισμού. Καλή χρονιά για τον παραδοσιακό άνθρωπο είναι εκείνη η χρονιά κατά την οποία έχει καλή σοδειά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου