Ο ΑΓΙΟΣ ΣΩΖΩΝ

Ο Άγιος Σώζων είναι ένας τοπικός Άγιος της Πάφου και μάρτυρας της Κυπριακής Εκκλησίας, που όμως αγνοείται από τους συναξαριστές. Τον αναφέρει ο μεσαιωνικός χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς που γράφει:

«... Ομοίως ο Άγιος Σώζοντας εις του Πλακουντουδίου, παιδίν βοσκαρίδιν, και ετρέξαν το οι Σαρακηνοί όταν εκάψαν την εικόναν της Θεοτόκου εις την Μονήν και ετυπώθην η εικόνα εις τας πλάκας και είναι μέχρι την σήμμερον. Και ετρέξαν το, και εκράτεν το γαλευτήριν με το γάλαν και εσκοντύλισεν και ετζακίστην το γαλευτήριν και εχενώθην το γάλαν, και φαίνεται ως την σήμερον. Και ενέβην εις το σπήλαιον με τα άλλα παιδιά, και εβάλαν λαμπρόν και εκάψαν τα. Και έκτισαν ναόν και εβάλαν τα αγιάσματα (τα άγια λείψανα), και θεραπεύουν πάσαν νόσον».


Κατά τον Λεόντιο Μαχαιρά, λοιπόν, όταν ήρθαν οι Σαρακηνοί στην Κύπρο κατά την διάρκεια του 7ου μ.Χ. αιώνα, έκαψαν την εικόνα της Παναγίας στην Μονή (πιθανότατα είναι το κοντινό μοναστήρι της Παναγίας Χρυσορροϊάτισσας, ή η Μονή των Ιερέων) και η μορφή της Παναγίας, από θαύμα τυπώθηκε πάνω στις πλάκες εκεί, και υπήρχε μέχρι τον καιρό του Μαχαιρά δηλαδή τον 14ο αιώνα μ.Χ. Ο Άγιος Σώζων ήταν ένας νεαρός βοσκός από το Πλακουντούδιν, μεσαιωνικό οικισμό κοντά στο χωριό Ασπρογιά της Πάφου. Ο νεαρός αυτός βοσκός καταδιώχθηκε από τους Σαρακηνούς και κατά την καταδίωξη έσπασε το δοχείο με το γάλα που κρατούσε, και εφαίνοντο τα αποτυπώματα του χυμένου γάλακτος στις πέτρες. Ο Άγιος Σώζων κατέφυγε σε ένα σπήλαιο, όπου είχαν κρυφτεί και άλλα παιδιά και όταν έφθασαν οι Σαρακηνοί έβαλαν φωτιά στο σπήλαιο και τα έκαψαν.

Το σπήλαιο αυτό βρίσκεται κοντά στο χωριό Ασπρογιά της επαρχίας Πάφου και φέρει το όνομα «σπήλιος τ΄αή Σώζοντα». Το σπήλαιο είναι πολύ μεγάλο, αλλά μέσα σήμερα δεν υπάρχει τίποτα αφού έχει σταματήσει να είναι λατρευτικός χώρος. Λέγεται ότι στα παλιά χρόνια μέσα από το σπήλαιο πήγαζε νερό το οποίο εξέρχετο από το στόμιο του και εθεωρείτο αγίασμα. Κατά την επιτόπια παράδοση το αγίασμα του Αγίου Σώζοντος θεραπεύει τα μιμίθκια (εξανθήματα). Όμως σήμερα δεν υπάρχει καμιά ένδειξη νερού εκεί. Νερό πηγάζει από πολύ μικρότερο σπήλαιο το οποίο βρίσκεται μέσα στην κοίτη του ποταμού, πιο κάτω από το μεγάλο σπήλαιο. Κατά τα παλιά χρόνια επίσης, οι πιστοί κρέμμαζαν ρούχα στους άγριους θάμνους κοντά στο σπήλαιο.

Στην περιοχή που μαρτύρησε ο Άγιος, απέναντι από το σπήλαιο και το ποτάμι, κτίστηκε αργότερα εκκλησία όπου εφυλάγοντο τα οστά του μάρτυρα που εθεωρείτο θαυματουργός. Τα ερείπια της εκκλησίας του Αγίου Σώζοντος στην Ασπρογιά υπάρχουν μέχρι σήμερα. Η εικόνα του Αγίου σώζεται στη Μονή Χρυσορρογιάτισσας. Λείψανα του Αγίου σώζονται στην Μονή Μαχαιρά και στη Μονή Χρυσορρογιάτισσας.