«Γιατί, αν συγχωρήσετε τους ανθρώπους για τα παραπτώματά τους, θα σας συγχωρήσει κι εσάς ο ουράνιος Πατέρας σας. Αν όμως δεν συγχωρήσετε στους ανθρώπους τα παραπτώματά τους, ούτε κι ο Πατέρας σας θα συγχωρήσει τα δικά σας παραπτώματα».
Η αληθινή νηστεία.
(Ματθ. στ, 16-18).
«Όταν νηστεύετε, να μη γίνεστε σκυθρωποί, όπως οι υποκριτές, που παραμορφώνουν την όψη τους για να δείξουν στους ανθρώπους πως νηστεύουν. Σας βεβαιώνω πως έτσι έχουν κιόλας λάβει την ανταμοιβή τους. Εσύ, αντίθετα, όταν νηστεύεις, περιποιήσου τα μαλλιά σου και νίψε το πρόσωπό σου, για να μη φανεί στους ανθρώπους η νηστεία σου, αλλά στον Πατέρα σου, που βλέπει τις κρυφές πράξεις˙ και ο Πατέρας σου, που βλέπει τις κρυφές πράξεις, θα σου το ανταποδώσει φανερά».121
ΣΧΟΛΙΑ.
(121) Η ηλικία της νηστείας.
Η ηλικία της νηστείας, εμφανίζεται πρώτον εις τον Αδάμ και την Εύαν ως εντολή του Θεού 5-6 χιλιάδες χρόνια προ Χριστού. Εμφανίζεται εις τον Μωϋσήν 1500 χρόνια προ Χριστού, ο οποίος ενήστευσε 40 ημέρας, πριν λάβη τον νόμον επί του όρους Σινά. Ο Δανιήλ δια της νηστείας εστόμωσε τους επί επτά ημέρας νήστεις λέοντας, όταν ερρίφθη εις τον λάκκον των λεόντων και δεν εθίγη υπ’ αυτών. Οι τρεις παίδες εν καμίνω δια της νηστείας εφάνησαν ωραίοι εις τα όμματα του Ναβουχοδονόσορος και δεν εθίγησαν υπό της πυράς της καμίνου.
Ο Πρόδρομος ήτο ασκητής, ο Κύριος ενήστευσε 40 ημέρας και ρητώς συνέστησε την νηστείαν λέγων˙ «το γένος τούτο» των δαιμόνων «ουκ εκπορεύεται, ειμή εν προσευχή και νηστεία». Αλλά και εις την περικοπήν ταύτην συνιστά και πάλιν την νηστείαν. Ο πρώτος μετά τον ένα, ο απόστολος των εθνών Παύλος, ομολογεί, ότι ήτο «εν νηστείαις πολλάκις». Έπειτα έρχεται η σειρά των ασκητών, ερημιτών, μοναχών, οι Βασίλειοι, οι Γρηγόριοι, οι Χρυσόστομοι, οι οποίοι ετήρησαν την νηστείαν. Γενικώς δε μέχρι της εκρήξεως του Ευρωπαϊκού πολέμου 1914, η νηστεία ήτο παρ’ ημίν θεσμός αξιοσέβαστος. Μετά ταύτα εχαλαρώθη ο θεσμός ούτος, λόγω ίσως της επιμιξίας των Εθνών. Επομένως η ηλικία της νηστείας ανέρχεται εις 5-6 χιλιάδας χρόνια π. Χ. και 1900 περίπου μ. Χ. ήτοι 7-8 χιλιάδες χρόνια! Η ηλικία αύτη είναι σοβαρά και ουχί ευκαταφρόνητος, προκειμένου να επιβληθή εις τας συνειδήσεις μας.
Η ηθική βάσις της νηστείας.
Η νηστεία είναι η γυμναστική της ψυχής, όπως λέγουσι σπουδαίοι παιδαγωγοί και ηθικολόγοι ρητώς. Η νηστεία αποτελεί την αδαμαντίνην βάσιν της ασκήσεως της βουλήσεως. Και πράγματι. Η εντολή «μη φάγης» και το περιεχόμενον της εντολής ταύτης «μη φάγης κρέας κλπ.», πράγματα τα οποία κολακεύουν την γεύσιν και τον ουρανίσκον, θίγουσι τον ψυχικόν εγωϊσμόν, και τον σωματικόν ηδονισμόν. Η εκτέλεσις της εντολής ταύτης ταπεινώνει την ψυχήν και ασκεί την βούλησιν εις την κυριαρχίαν επί του εαυτού μας. Ότι η διπλή αύτη μορφή της εντολής ταύτης είναι σπουδαία άσκησις της βουλήσεως μας, φαίνεται εκ του ότι φαγητά πασχαλινά τρωγόμενα εις ημέρας νηστείας υπό ανθρώπων, εχόντων ακόμη συνείδησιν της απαγορευτικής εντολής είναι νοστιμώτερα παρά εάν κατελύοντο άλλας ημέρας. Τούτο προέρχεται εκ του ότι η κατάλυσις της νηστείας είναι κατάλυσις απηγορευμένου καρπού.
Η υγεία.
Η νηστεία είναι υγεία. Πόσον υγιεινή είναι η πραγματική νηστεία, φαίνεται και εκ των σημερινών ακόμη ιατρών, οι οποίοι άνευ θρησκευτικών προϋποθέσεων, συνιστούν την νηστείαν εις διαφόρους παθήσεις σωματικάς, εις δε τους υγιείς την φρουτοφαγίαν, άλλοι δε και θεραπείας διαφόρων σωματικών νόσων υποδεικνύουν δια κερασοθεραπείας, σταφυλοθεραπείας, χυλοθεραπείας κλπ. Η σύστασις των βιταμινών, δια την αποτοξίνωσιν του οργανισμού, και η παντελής ασιτία εις παχυσάρκους, είναι σύστασις όχι θεολόγων, άλλ’ ιατρών.
Η νηστεία είναι φάρμακον. Ο Χρυσόστομος όμως παρατηρεί, ότι οσονδήποτε σπουδαίον φάρμακον και αν είναι, δεν είναι η αυτή δι’ όλους, εξαρτάται εκ της υγιεινής καταστάσεως του ανθρώπου. Δια τούτο πρέπει να προσέχωμεν κατά τον ίδιον πατέρα, τον χρόνον, τον τρόπον, το ποσόν. Ιδού το σώμα της νηστείας. Αλλά ανωτέρα του σώματος της νηστείας είναι η δόξα ταύτης.
Β’. Η δόξα της νηστείας.
Αύτη είναι οι πατέρες, οι οποίοι την έζησαν, η νηστεία των παθών, η οποία την στεφανώνει και αι δύο πτέρυγες αυτής προσευχή και ελεημοσύνη.
Και η νηστεία έχει μέλη ωραιότατα˙ έχει Μωϋσήν, τρεις παίδας εν καμίνω, προφήτην Ηλίαν, Πρόδρομον, Απόστ. Παύλον, Χρυσόστομον, Βασίλειον, Γρηγόριον, ασκητάς, Μέγαν Αντώνιον, ερημίτας, αλλά και προ πάντων τιμιώτατον μέλος τον Χριστόν ως κεφαλήν της. Υπάρχουν τιμιώτερα μέλη, ωραιότερα, θειότερα, και αγνότερα από τους πατέρας τούτους και ιδίως τον Χριστόν; Ασφαλώς όχι.
Αλλά εάν τα μέλη της νηστείας είναι τόσον ωραία, ο στέφανός της είναι εξ ίσου ωραίος. Και ποίος είναι ούτος; Ο Χρυσόστομος λέγει: «Δεν πρέπει να νηστεύη μόνον το σώμα μας, η κοιλία μας, το στόμα μας εκ των υλικών φαγητών, αλλά και αι άλλαι αισθήσεις μας εκ των κακιών». Και συγκεκριμένως˙ ο αυτός πατήρ συνεχίζει˙ «νηστεύεις οίνον και όμως θυμώνεις. Νηστεύεις κρέατα ιχθύων και άλλων χερσαίων ζώων και όμως εμπηγνύεις την γλώσσαν σου εις την υπόληψιν του αδελφού σου. Νηστεύεις το γάλα και όμως την μητέρα σου, η οποία σε έθρεψε με το γάλα της, εντρέπεσαι να την είπης μητέρα, την υβρίζεις, την κακοποιείς. Νηστεύεις το έλαιον και όμως τόσον στενοχωρείς τους υφισταμένους σου και πιέζεις αυτούς, ώστε στραγγίζεις απ’ αυτούς όχι μόνον τα έλαιόν των, αλλά και το αίμα των».
Νηστεύεις το βούτυρον, το οποίον είναι ο αφρός του γάλακτος και το οποίον γάλα είναι αφρός της σαρκός του ζώου, δεν νηστεύεις όμως τον πονηρόν οφθαλμόν, ο οποίος δια της οφθαλμομοιχείας πίνει τον αφρόν του γάλακτος της σαρκικής αμαρτίας. Δεν θέλεις να ακούσης περί καταλύσεως φαγητών, όταν νηστεύης, και όμως η ακοή σου είναι πρόθυμος να ακούση διαβολάς και συκοφαντίας του αδελφού σου. Πρέπει επομένως να νηστεύωσιν οφθαλμοί, ακοή, χείρες και πόδες. Τα στολίσματα λοιπόν του στεφάνου της νηστείας είναι η καθαρότης των οφθαλμών, η αγνότης ακοής, η αποχή αδικιών δια των χειρών γενομένων, η απομάκρυνσις των ποδών μας από οίκους ανοχής, η κατάπαυσις της γλώσσης μας από κατάκρισιν και διαβολήν. Ιδού και ο στέφανος της νηστείας, αι ποικίλαι αρεταί. Αύται είναι τόσον σπουδαίαι, ώστε είναι δυνατόν να υπάρχωσιν, όταν δια λόγους υγείας δεν δύναται να εφαρμοσθή η των υλικών φαγητών νηστεία.
Πλησίον όμως της ωραιότητος των μελών της νηστείας των ωραιοτάτων κοσμημάτων του στεφάνου της, των διαφόρων αρετών, υπάρχουν προς δόξαν της νηστείας, και αι δύο πτέρυγες ταύτης, αι οποίαι είναι η προσευχή και η ελεημοσύνη. Και πράγματι. Η νηστεία χωρίς την προσευχήν, ομοιάζει προς δένδρον χωρίς χυμόν, επομένως είναι κούτσουρο! Η νηστεία έχει σκοπόν να μας αναβιβάση δια της προσευχής εις τον Θεόν, κάμνουσα το σώμα μας ελαφρότερον, ίνα πετάξη δια της νηστείας προς τον Δημιουργόν μας. Επομένως εκείνος ο οποίος νηστεύει, αλλά δεν προσεύχεται, ουδόλως αισθάνεται την ωφέλειαν εκ της νηστείας!
Άλλ’ εάν η νηστεία είναι βοηθητικόν μέσον της προσευχής, εξ ίσου βοηθητικόν της προσευχής και σκόπιμον της νηστείας μέσον είναι η ελεημοσύνη. Ο άνθρωπος νηστεύει όχι μόνον δια να πετάξη με την προσευχήν, αλλά και να εύρη εκ της νηστείας του περίσσευμά τι δια να βοηθήση τους πτωχούς. Εκείνος λοιπόν ο οποίος νηστεύει, αλλά δεν ελεεί, αμαρτάνει, διότι αποφεύγει ένα εκ των κυρίων σκοπών της νηστείας, την ελεημοσύνην. Ο Χρυσόστομος τονίζει επ’ αυτού επιγραμματικώς τα εξής: «Αι 5 μωραί παρθένοι αν και παρθένοι ετιμωρήθησαν, διότι δεν είχον ελεημοσύνην. Πόσω μάλλον είναι ένοχοι τιμωρίας εκείνοι, οι οποίοι εφαρμόζουν μικροτέραν αρετήν της παρθενίας την νηστείαν, αποφεύγουν όμως την ελεημοσύνην;» Η ελεημοσύνη και η προσευχή, κατά τον Ιερόν Χρυσόστομον, είναι αι δύο πτέρυγες, δια των οποίων θα πετάξωμεν με το ελαφρόν εκ της νηστείας γενόμενον σώμα μας ως πτηνά εις τον ουρανόν. Και με ολίγα λόγια δια της προσευχής αφιερώνομεν την ψυχήν μας εις τον Θεόν, δια της νηστείας το σώμα μας, δια της ελεημοσύνης τα υλικά μας αγαθά. Ιδού η νηστεία κατά το σώμα και την δόξαν.
(Αρχιμανδρίτης, Ιωήλ Γιαννακόπουλος.)
Ο αληθινός θησαυρός.
(Ματθ. στ, 19-24)
«Μη μαζεύετε θησαυρούς πάνω στη γη, όπου τους αφανίζει ο σκόρος και η σκουριά, κι όπου οι κλέφτες κάνουν διαρρήξεις και τους κλέβουν. Αντίθετα, να μαζεύετε θησαυρούς στον ουρανό,122 όπου δεν τους αφανίζουν ούτε ο σκόρος ούτε η σκουριά, κι όπου οι κλέφτες δεν κάνουν διαρρήξεις και δεν τους κλέβουν. Γιατί όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και η καρδιά σας».
ΣΧΟΛΙΑ
(122) Ουράνια αγαθά. «Αντίθετα, να μαζεύετε θησαυρούς στον ουρανό».
Εάν τα επίγεια αγαθά φθείρουν και φθείρωνται, τα ουράνια αγαθά είναι άφθαρτα εκεί, ευγενικά από εδώ.
Μάλιστα! 1ον. Είναι άφθαρτα, άνευ σκωλήκων και ζωϋφίων της γης˙ εκεί υπάρχει δόξα άφθαστος και όπως λέγει ο Κύριος ρητώς «ούτε σης, ούτε βρώσις αφανίζει και όπου κλέπται ου διορύσσουσιν ουδέ κλέπτουσιν». Αντί του πανδαμάτορος χρόνου εδώ, η αιωνιότης εκεί, η οποία δεν γεννά την μονοτονίαν, διότι αιώνιον απέναντι του Θεού είναι το πάντοτε καινούργιο. Αντί των εδώ πολλάκις αδίκων νόμων, εκεί υπάρχει «πόλις εν η δικαιοσύνη κατοικεί». Εδώ ο πλούτος φορολογείται, εκεί αμείβεται, όπως λέγει ο Κύριος ρητώς «επί ολίγα ης πιστός, επί πολλών σε καταστήσω, είσελθε εις την χαράν του Κυρίου σου». Εδώ υπάρχουν άστεγοι ή ενοικιοστάσιον χάριν των αστέγων, εκεί ούτε ενοικιοστάσιον, ούτε άστεγοι, διότι κατά την διαβεβαίωσιν του Κυρίου «εν τη οικία του Πατρός μου πολλαί μοναί εισίν». Αντί της εδώ μερικής και σχετικής γνώσεως, εκεί υπάρχει η πλήρης γνώσις, η δράσις του Θεού καθώς εστίν.
Τα επουράνια αγαθά δεν είναι μόνον αιώνια εκεί, αλλά και 2) ευγενικά από εδώ. Πράγματι. Ο Κύριος μας το βεβαιοί λέγων˙ «όπου γαρ εστίν ο θησαυρός υμών, εκεί έσται και η καρδία υμών». Ενταύθα «καρδία» σημαίνει ολόκληρον τον άνθρωπον, επομένως τον νουν του, το συναίσθημα και την θέλησίν του. Κατά συνέπειαν ο νους, η καρδία και η θέλησις του ανθρώπου, ο οποίος έχει θησαυρούς εις τον ουρανόν, είναι ουράνιοι. Και συγκεκριμένως˙ Ο νους του πιστού, ο οποίος έχει θησαυρούς εις τον ουρανόν, είναι φωτεινός ως εξής. Ο φιλάργυρος συγκεντρώνει χρήματα και ο πλεονέκτης κτήματα δια τον εαυτόν των και όμως θα τα αφήσουν εις άλλους, ίσως και εις τους εχθρούς των. Ο θησαυρίζων εν ουρανώ σκορπίζει εις τους άλλους και θα τα εύρη πολλαπλάσια εις τον ουρανόν δια τον εαυτόν του. Δεν είναι λοιπόν σοφός ο θησαυρίζων εν ουρανώ, διότι τελικώς τα σκορπιζόμενα θα έλθουν εις την εξουσίαν του, εν ώ ο θησαυρίζων επί γης συγκεντρώνει δια τον εαυτόν του και όμως τα αφίνει χωρίς να θέλη εις τους άλλους;
Ο θησαυρίζων εν ουρανώ δεν είναι μόνον σοφός δια τον λόγον τούτον, αλλά και δια την ασφάλειαν των υλικών του αγαθών. Ο ουρανός δηλαδή είναι η καλυτέρα τράπεζα, η οποία εν ουδεμιά περιπτώσει ουδέποτε χρεωκοπεί, εν αντιθέσει προς τας επιγείους τραπέζας, αίτινες οσονδήποτε μεγάλαι και αν ήσαν, ήλθεν εποχή, ότε εχρεωκόπησαν. Ο θησαυρίζων εν ουρανώ δεν είναι μόνον σοφός, άλλλ’ αναπτύσσει και τοσαύτα ευγενή αισθήματα, ώστε είναι αγαπητός και εδώ όχι μόνον υπό φίλων, αλλά και υπό εχθρών του, διότι γνωρίζει να βοηθή όχι μόνον φίλους αλλά και εχθρούς του. Ο θησαυρίζων εν ουρανώ είναι αγαπητός εις αυτήν την ζωήν από όλους τους ανθρώπους. Εάν η σοφία του είναι δια τον εαυτόν του, η ευγένειά του είναι δια τους άλλους. Αγαπάται δια ταύτην όχι μόνον υπό φίλων και εχθρών αλλά και υπό των αγγέλων. Μεγάλη η σοφία του, μεγάλη η ευγένειά του.
(Αρχιμανδρίτης, Ιωήλ Γιαννακόπουλος.)
Μη θησαυρίζετε επί της γης.
Μη θησαυρίζετε υμίν θησαυρούς επί της γης, όπου σης και βρώσις αφανίζει, και όπου κλέπται διορύσσουσι και κλέπτουσι. Θησαυρίζετε δε υμίν θησαυρούς εν ουρανώ, όπου ούτε σης ούτε βρώσις αφανίζει, και όπου κλέπται ου διορύσσουσιν, ουδέ κλέπτουσιν. Όπου γαρ ο θησαυρός υμών, εκεί έσται και η καρδία υμών (Ματθ. στ’, 19- 21).
Άλλοτε μεν ως νομοθέτης ενομοθέτησε τον νόμον της ελεημοσύνης, ειπών˙ «Πλην τα ενόντα δότε ελεημοσύνην. Πωλήσατε τα υπάρχοντα υμών, και δότε ελεημοσύνην» (Λουκ. ια’, 41, και ιβ’, 33)˙ άλλοτε δε ως διδάσκαλος εδίδαξε κατά ποίον τρόπον τελείται η ευπρόσδεκτος ελεημοσύνη˙ «Σου δε, είπε, ποιούντος ελεημοσύνην, μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου» (Ματθ. στ’, 3)˙ τώρα δε ως σύμβουλος προβάλλει επιχειρήματα, δια των οποίων πείθει προς το έργον της ελεημοσύνης˙ εκβάλλει δε, ως σύμβουλος πάνσοφος, τα επιχειρήματα αυτού εκ του τόπου, εκ της ύλης, και εκ του συμφέροντος.
Άνθρωποι, λέγει, μη θησαυρίζεται επί της γης, αλλά θησαυρίζετε εις τον ουρανόν. Ιδού οι δύο τόποι, όπου οι άνθρωποι θησαυρίζουσιν, η γη και ο ουρανός˙ οι επί γης θησαυροί είναι φθαρτοί και πρόσκαιροι, οι εν τω ουρανώ θησαυροί είναι άφθαρτοι και αιώνιοι˙ όσοι θησαυρίζουσιν επί γης, πολλάκις ουδέ αυτόν τον πρόσκαιρον καρπόν των θησαυρών αυτών δεν απολαμβάνουσιν˙ όσοι θησαυρίζουσιν εις τους ουρανούς, εκείνοι δια παντός απολαμβάνουσι τον άφθαρτον καρπόν των θησαυρόν αυτών. Όσον διαφέρει ο ουρανός από της γης, τόσον διαφέρουσιν οι ουράνιοι θησαυροί από των επιγείων.
Επειδή λοιπόν, ώ άνθρωπε, θέλεις θησαυρούς, θησαύρισον, αλλά θησαύρισον εις τον ουρανόν. Ποίοι είναι οι θησαυροί της γης; Φαγητά, ενδύματα, αργύριον, χρυσίον, πολύτιμοι λίθοι˙ αλλά τα μεν φαγητά σήπονται, τα δε ενδύματα τρώγουσιν οι σκώροι και οι σκώληκες, το δε αργύριον και χρυσίον και τους τιμίους λίθους επιβουλεύουσι και κλέπτουσιν οι κλέπται˙ ιδού η ύλη των γηίνων θησαυρών. Ποίοι είναι οι θησαυροί του ουρανού; Δόξα άφθαρτος, χαρά ανεπιβούλευτος, βασιλεία αιώνιος˙ ιδού η ύλη των επουρανίων θησαυρών.
Επειδή δε, όπου είναι ο θησαυρός σου, εκεί προσηλούται και η καρδία σου, δηλαδή ο νους , και ο πόθος σου, και όλη η φροντίς σου, εάν θησαυρίσης εις τον ουρανόν, χωρίζεις τον νουν σου εκ των ματαίων, και αφιερώνεις τον πόθον σου και πάσας τας φροντίδας σου εις τα άφθαρτα και αιώνια˙ ιδού πόσην ωφέλειαν λαμβάνεις, όταν θησαυρίζης εις τον ουρανόν˙ φρονείς τα ουράνια αντί των επιγείων, γίνεσαι άνθρωπος επουράνιος αντί κοσμικού, ευρίσκεσαι επί γης μετά των ανθρώπων, και εις τον ουρανόν μετά του Θεού, ετοιμάζεις δια τον εαυτόν σου βασιλείαν αιώνιον.
Εσιώπησε δε ενταύθα ο Θεάνθρωπος τον τρόπον, δια του οποίου θησαυρίζομεν εις τον ουρανόν, επειδή άλλοτε πολλάκις εδίδαξεν αυτόν˙ εις δε και μόνος είναι ο τρόπος, ο οποίος εις όλους είναι γνωστός. Ημείς βάλλομεν εις τας χείρας των πενήτων τροφάς, ενδύματα, αργύρια, από δε των χειρών αυτών παραλαμβάνει αυτά ο Ιησούς Χριστός˙ «Εφ’ όσον εποιήσατε ενί τούτων των ελαχίστων, εμοί εποιήσατε» (Ματθ. κε’, 40)˙ μένουσι δε εις τας χείρας αυτού θησαυρισμένα και φυλαγμένα έως της ημέρας της κρίσεως˙ τότε δε αυτός αντί τούτων, χαρίζει εις ημάς την αιώνιον αυτού βασιλείαν˙ «Δεύτε οι ευλογημένοι του πατρός μου, κληρονομήσατε την ητοιμασμένην υμίν βασιλείαν από καταβολής κόσμου» (Ματθ. κε’, 34).
(Αρχιερεύς, Νικηφόρος Θεοτόκης.)
Από το βιβλίο: «Ιησούς Χριστός: Βίος, Διδασκαλία, Θαύματα», Α’ τόμος, του Ιερομονάχου Κοσμά του Δοχειαρίτου.
Ιερόν Δοχειαρίτικον Κελλίον, Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Αγιον Ορος 2011.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου