1. Φίλοι του μάρτυρα, σήμερα μάς συγκέντρωσε ο σπουδαίος ανάμεσα στους αγωνιστές του Χριστού Δημήτριος, ο αληθινός πολιούχος και θερμότατος προστάτης μας, προσφέροντάς μας τους άθλους του σε πνευματικό συμπόσιο.
Ότι ήταν λοιπόν ξεχωριστός ο άνθρωπος και υπερείχε απ’ όλους τους άλλους σε δύο πράγματα, στη γενιά και την ευημερία της φύσης, καθώς και στη σύνεση των θείων και τη δόξα των ανθρώπινων είναι φανερό από πολλά, που το δείχνουν καθαρά, όλα όσα σχετίζονται μ’ αυτόν, ότι ήταν όμως και στους άθλους ασυναγώνιστος, το επιβεβαιώνουν αυτά που βλέπουμε.
Ποια τιμή λοιπόν τόσο μεγάλη και υπέροχη, και χοροστάσια με τη συμμετοχή όλου του λαού και άσματα γεμάτα χάρη, του έχουν αποδώσει ακόμη και οι ίδιοι οι βασιλιάδες περισσότερο από κάθε άλλον;
Και αν αυτά που τελούμε εδώ για τα μαρτύρια και τους άθλους του, που έκανε για χάρη του Χριστού, τον αποδεικνύουν τόσο σπουδαίο και λαμπρό, πόσο σπουδαίο θα τον αναδείξει η ευτυχία του στους ουρανούς;
Επειδή λοιπόν είναι νικητής σε κάθε λόγο, δεν είναι καθόλου άξιο απορίας αν θα κατανικήσει και τους δικούς μας επαίνους. Από εδώ λοιπόν θα αποδειχτεί πολύ περισσότερο άξιος θαυμασμού, γιατί υστερούν όλοι λόγω της ανωτερότητας της δόξας του και θα δοξαστεί περισσότερο, γιατί μειονεκτούν όλοι μετά από αυτόν.
2. Θα αδιαφορήσουμε λοιπόν για ένα τόσο σπουδαίο θέμα αν και έχουμε ανταποκριθεί πιο αργά από τον κατάλληλο χρόνο και για να μη φανούμε κατώτεροι από τους προηγούμενους ομιλητές του μάρτυρα; Τόσο πολύ θα διστάσουμε, ώστε να νομίζουμε ότι με το να μην τον εγκωμιάζουμε τιμούμε περισσότερο τους εαυτούς μας και καθαγιάζουμε τη γλώσσα; Σε καμιά περίπτωση. Και αυτό λοιπόν το ότι δεν επαρκούν οι λόγοι για την αξία εκείνου και υποχωρούν μπροστά στο μεγαλείο του αποτελεί μεγάλη φιλοδοξία για όσους τον επαινούν. Τόσο μεγάλη δόξα είναι ο έπαινος του μάρτυρα.
3. Μια και έχω τονίσει από το ίδιο το προοίμιο του λόγου ότι αυτός ήταν εξαιρετικός σε όλα και πανένδοξος και στα δύο, από πού να επιχειρήσω να πλέξω το υφάδι των εγκωμίων; Από όπου λοιπόν και να θελήσουμε, θα βρούμε εύκολα πολλά και σπουδαία και δεν θα παραχωρήσουμε γενικά (ενν. το υφάδι των εγκωμίων) σε κανέναν από αυτούς που έχουν την εξουσία και τα πρωτεία, μέχρι που κανείς λόγος δεν θα με πείθει ότι δεν καμαρώνουν οι μάρτυρες με τους επαινετικούς λόγους, που αφιερώνονται σ’ αυτούς, σαν να είναι δικοί τους.
Να μιλήσει λοιπόν κανείς για τη γενιά του, ποια ήταν, και για την οικογένειαά του και για την πατρίδα του και για τη στρατιωτική του δύναμη και την επαγγελματική του σταδιοδρομία και την ευτυχία και τον κλήρο, τα οποία κέρδισε με αφθονία χάρη στην ευσέβεια και στις δύο ζωές του, θα τραβούσε πολύ μακριά, είναι κοπιαστικό, και αποτελεί έργο της ιστορίας και όχι του εγκωμίου. Με την εξαίρεση όμως να πούμε όσα θα έπρεπε, είχε ευγενική καταγωγή σαν ένας άλλος Ιώβ, δεν ήταν βέβαια βασιλιάς, όπως εκείνος, της Ανατολής ή της Δύσης, για να μιλήσουμε πιο οικεία, αλλά ήταν ανθύπατος των δικών μας βασιλιάδων και της συγκλήτου.
4. Πατρίδα του ήταν η Θεσσαλονίκη, ο ένδοξος τόπος μας χάρη σ’ αυτόν τον ίδιο, περισσότερο φημισμένη από τις υπόλοιπες πόλεις, και υπερέχει από όλες σε όλα, για όσα εγκωμιάζεται μια πόλη, πολύ περισσότερο όμως γιατί έχει πολιούχο το μάρτυρα. Η στρατιωτική του καριέρα και τα άλλα, με τα οποία εξυμνείται η επίγεια φήμη, υπήρξαν σ’ αυτόν λαμπρά και σπουδαία, του φαίνονταν ωστόσο ασήμαντα μπροστά στην πίστη του Χριστού και την ευτυχία που προερχόταν από εκεί και την αιώνια δόξα. Γιατί μόνο το Χριστό αγαπούσε και σεβόταν πάνω απ’ όλους και τον κήρυττε σωστά και με σαφήνεια στους συμπατριώτες του.
5. Όπως πάντα και τότε το νυχτερινό σκοτάδι το διέλυε ο ήλιος, έτσι και το σκοτάδι της ασέβειας και της μανίας των ειδώλων, που ξερνούσε από τα μύχια του ειδωλολάτρη Μαξιμιανού, που κυβερνούσε ολόκληρη την οικουμένη, ο Δημήτριος το διέλυε με τις αστραπές της διδασκαλίας του Χριστού και επειδή σκεφτόταν συνάμα με σοφία και σύνεση, αντάλλασσε τον πρόσκαιρο και άθεο βασιλιά με τον αληθινό και αιώνιο, και γινόταν από ύπατος απόστολος και από ιλλούστριος γνώστης των θείων μυστηρίων. Γιατί γνώριζε το ανώτερο και προοριζόταν μάλλον να τον ρίξουν στους ναούς του Θεού παρά στα ανάκτορα των αμαρτωλών βασιλιάδων, που αποπνέουν ασέβεια.
6. Αυτή η μεγαλόπολη λοιπόν τον είχε όπως τώρα δα και τότε και υπέρλαμπρο άστρο της αυγής που υπερείχε με την ακτινοβολία της ευσέβειας του θείου και νοητού ηλίου και με το φεγγοβόλημα της ψυχής, καθόλου κατώτερο από την εξωτερική ομορφιά του σώματος που ήταν στο άνθος της και ακτινοβολούσαν από πολύ μακριά.
7. Και ο Μαξιμιανός λοιπόν, Ερκούλιος στη γενιά και στη συμπεριφορά συνάμα, ορμά στην περιοχή των Ιλλυριών σαν απειλητικό σύννεφο, που φέρνει την καταστροφή· γιατί ήταν ισχυρός στην ασέβεια συνάμα και στη σκληρότητα, κομπάζοντας και με άλλον τρόπο για την τυραννία του, κυρίως όμως καυχιόταν με τις νίκες του κατά των Σαυροματών και των Γότθων. Μπαίνει λοιπόν πρώτα σ’ αυτήν εδώ την πόλη και παραμένει με αλαζονεία και με κακία, δυναμώνοντας συνάμα και κατοχυρώνοντας την ασέβεια.
8. Και όταν ξεχύθηκε στη Δύση σαν μια ομίχλη και άγρια θύελλα και αιγυπτιακό σκοτάδι, ποιος θα μπορούσε να περιγράφει λοιπόν ικανοποιητικά τις συμφορές και τον πόλεμο κατά των χριστιανών; Ο λόγος είναι σύντομος και ο χρόνος δεν επαρκεί.
Εκείνοι λοιπόν που μιλούσαν με τόλμη για την ευσέβεια και κατέφευγαν στους αγώνες, πέθαιναν με διάφορα φοβερά βασανιστήρια, όσοι όμως λόγω της ασθενικής φύσης φοβόντουσαν λίγο ακόμη τη δοκιμασία, κρύβονταν στις σπηλιές και τα βουνά και τα ανοίγματα της γης.
Τότε λοιπόν ο λαμπρός λυχνίτης της ευσέβειας Δημήτριος, που δεν κρυβόταν έξω και μακριά από την πατρίδα του, αλλά στο κέντρο της, για να μη νομίσει κανείς ότι αποφεύγει το μαρτύριο ή έχει δισταγμούς για τον αγώνα ή απαρνιέται τους κόπους (με ποιον τρόπο άλλωστε θα έκανε αυτό το πράγμα, αυτός που έκανε πολλούς μάρτυρες με τις σοφές του παραινέσεις), αλλά για να οδηγήσει περισσότερους στο Χριστό με τη διδασκαλία, διοχέτευε πλούσια σ’ αυτούς που τον πλησίαζαν το θείο φωτισμό. Δεν είναι δυνατόν όμως να κρυφτεί ολόκληρο το λυχνάρι κάτω από το μόδι.
Γιατί σε κάθε μέρος εκείνοι που είχαν αφοσιωθεί στη μανία των ειδώλων και υπηρετούσαν τους κυβερνήτες της ασέβειας, ωμά και χωρίς έλεος γύριζαν παντού και έψαχναν τα πλήθη των χριστιανών, γεμίζοντας χαρά με το αίμα των μαρτύρων και σαν να χόρταιναν ακόμη και με αυτό μιμούμενοι την αιμοβόρα διάθεση των δαιμόνων, που λάτρευαν οι ίδιοι.
9. Και γιατί πρέπει να υπερβούμε το λόγο; Σ’ αυτόν τον πανένδοξο Δημήτριο φτάνουν πια με ορμή σαν άγρια θηρία στις υπόγειες στοές, όπου κρυβόταν, και με μεγάλη χαρά, γιατί τάχα πέτυχαν το πιο σπουδαίο θήραμα και απέδωσαν μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη στο Μαξιμιανό, έσυραν οδηγώντας ως υπεύθυνο τον ανεύθυνο.
10. Αλλά αυτοί συνέλαβαν τον άγιο και πήγαιναν βιαστικά με μεγάλη χαρά στο βέβηλο και εκείνος ο ασεβής Μαξιμιανός που διασκέδαζε με την ευμένεια των υπηκόων του και έκανε διασκέδαση ολόκληρη τη ζωή του, πήγαινε βιαστικά στο στάδιο της πόλης, για να παρακολουθήσει τα πένταθλα, τα οποία γνωρίζουν πιο πολύ από τους άλλους οι άνθρωποι του θεάτρου, και τα οποία μακάρι να μην είχαν ονομασία, ούτε να ήταν γνωστά, στην πραγματικότητα όμως, γιατί χαιρόταν με τις αιματοχυσίες και ικανοποιούνταν με το φόνο των ανθρώπων.
Υποστήριζε λοιπόν πολύ κάποιον Λυαίο, που καταγόταν από το έθνος των Βανδάλων, ο οποίος υπερίσχυε απ’ όλους τους άλλους και στο μέγεθος και τη δύναμη του σώματος και διέτρεχε με μεγάλη πείρα μέσα από τις σανίδες των μαγγάνων, και ο οποίος όταν συμπλεκόταν με πολλούς σε αγώνες, πολλούς μέσα από τέτοια μονομαχία τους έστειλε στο θάνατο.
Καθώς λοιπόν αυτός πήγαινε με σκοπό να παρακολουθήσει τέτοια θεάματα και είχε προετοιμαστεί εντελώς για το θέατρο, τον συνάντησε ο σπουδαίος Δημήτριος, καθώς τον οδηγούσαν σ’ αυτόν.
11. Τώρα όμως ο λόγος γίνεται γεμάτος αγωνία, γιατί έφτασε στο σπουδαιότερο μέρος των αγώνων του στεφανωμένου μάρτυρα. Με ποιον τρόπο λοιπόν θα περγράψω αντάξια είτε το θράσος του τυράννου είτε τη σταθερότητα του αγίου; Αυτός πήγαινε πάνω στην άμαξα με μεγάλη έπαρση και φούσκωνε σύμφωνα με τη συμπεριφορά του Φαραώ, σαν άλλος Αιγύπτιος, βλασφημώντας τον οίκο του Θεού και εξαπολύοντας υβριστικά λόγια κατά του Δημιουργού και όσοι προπορεύονταν και τον ακολουθούσαν δυνάμωναν το βόρβορο της θρασύτητας και φούντωναν τη φλόγα της αλαζονίας.
Και αυτός οδηγούνταν με χαμηλωμένα μάτια, όπως ο Χριστός μας στο παρελθόν στον Ηρώδη και τον Πιλάτο αποστρέφοντας το πρόσωπο να κοιτάξει με εκείνο το βλέμμα του μαρτυρίου τα πρόσωπα των ασεβών. Και αυτός ο ίδιος και με τους σωματοφύλακές του απηύθυνε αυτές τις άθεες και ασεβείς ερωτήσεις, δηλαδή αν είναι χριστιανός και αν το επιβεβαιώνει ότι είναι και δεν έχει αλλάξει το χαρακτήρα του.
Και αυτός δείχνοντας το πρόσωπο και την ψυχή, γεμάτα χάρη και λαμπρότητα με καθαρή και γεμάτη σύνεση φωνή, συντάραξε τα αυτιά του ασεβούς. Kαι είπε «δεν ήθελες εσύ βέβαια, σοφέ στα μάταια και ισχυρέ στην ασέβεια να είμαι και να ονομάζομαι χριστιανός και να λατρεύω τον κτίστη απ’ ό,τι βέβαια τη κτίση, αλλά μάλλον να κάνω μαζί με σένα ανόητες ενέργειες και να προσκυνώ την άψυχη και αναίσθητη ύλη και να βάλω εμένα πάνω απ’ όσα έχουν γίνει για χάρη μου και όχι βέβαια το Θεό που δημιούργησε τα πάντα από το μηδέν και τα έστησε με θαυμαστό τρόπο.
Αλλά εγώ βέβαια δεν τυφλώνω τα μάτια της ψυχής μου, και όπως εσύ που είσαι μύωπας στο θείο φως ή προσπαθείς να κλείσεις τα μάτια στην αλήθεια, με αποτέλεσμα να εξευμενίζεις αποστάτες και ψυχοφθόρους θεούς με ξόανα και αγάλματα και σπονδές και κνίσες και να πηγαίνεις να βγάζεις δόγμα για τη κτίση μπροστά στο δημιουργό. Μακάρι και συ ο ίδιος να επανερχόσουν από τέτοια πλάνη και να μην προσπαθούσες να κάνεις και πολλούς άλλους συμμέτοχους στην καταστροφή σου. Αφού λοιπόν αποκάμεις από τα πάντα, πολέμησε μόνο εκείνο που μπορείς να πολεμήσεις, το σώμα και πλήγωσέ το και χτύπησέ το με οποιοδήποτε χτύπημα θανάτου. Πάλι λοιπόν αυτό θα το λάβω άφθαρτο στην Ανάσταση και θα δοξαστώ αιωνίως μαζί με το Χριστό, για τον οποίο υποφέρω προσωρινά. Γιατί ούτε συ, ούτε άλλος άνθρωπος έχει αποκτήσει την εξουσία να τιμωρεί τη νοερή ψυχή, παρά μόνο ο Θεός».
12. Μπροστά λοιπόν σε τέτοια και τόσο μεγάλη τόλμη του περίφημου και εκλεκτού μας ο ασεβής αφού απόκαμε με έκπληξη και σαστιμάρα και ακόμη επειδή πήγαινε βιαστικά στο στάδιο και για τα άλλα θεάματα και κυρίως για τη μονομαχία του Λυαίου, διέταξε τελικά να φρουρούν τον άγιο κάπου εδώ, στις στοές κάποιου δημόσιου λουτρού κοντά στο στάδιο. Και με αυτόν τον τρόπο ο μάρτυρας συνέτριψε τα ψυχοφθόρα βέλη των λόγων του ασεβούς, γιατί δεν ταίριαζε να χαρακτηρίσουμε διαφορετικά τα βλάσφημα λόγια του, και πέτυχε τον πρώτο άθλο του σύμφωνα με το Χριστό και νίκησε δυναμικά αυτόν που κυριαρχούσε σε πολλούς με την τυραννία του.
13. Και τον αθλητή λοιπόν ακολούθησε η φυλακή και αντί του Μαξιμιανού προσπαθούσε να τον κεντρώσει ένας σκορπιός· γιατί ο εχθρός των αγίων είναι προορισμένος από τη φύση του να επιτίθεται σ’ αυτούς με όλα τα μέσα και να καταντροπιάζεται, γιατί νικιέται παντού· με το χέρι λοιπόν του μάρτυρα, που σχημάτισε το σημείο του σταυρού, ο σκορπιός φάνηκε καθαρά αμέσως νεκρός και αδρανής.
14. Ο Μαξιμιανός όμως κάθισε στην πρώτη θέση στο στάδιο μαζί με τους συνέδρους του και ξεκίνησε να καλεί με τους κήρυκες όποιους ήθελαν να μονομαχήσουν με το Λυαίο· και ενώ όλοι οι άλλοι είχαν φοβηθεί τη δύναμη και το ψηλό ανάστημα του Λυαίου, ένας Νέστωρ αρκετά νέος, χριστιανός και στο ήθος και στη γενναιότητα και πολύ πιο δυνατός στο θάρρος και τη φρόνηση από το Νέστορα της Πύλου, τρέχει στο μάρτυρα, που βρισκόταν στη φυλακή, και του ανακοινώνει την απόφασή του και του ζητά επίμονα να τον βοηθήσει με την προσευχή στη μονομαχία με τον εχθρό και να καταβάλει το θράσος του Λυαίου.
15. Πιο γρήγορα λοιπόν ο μάρτυρας με την παράκληση στο Χριστό για βοήθεια και με το εφόδιο του σταυρού προφήτεψε στο Νέστορα και τη νίκη του κατά του Λυαίου και το μαρτύριό του για χάρη του Χριστού και τον έστειλε θωρακισμένο στο στάδιο.
16. Εμφανίζεται λοιπόν ο Νέστωρ με θάρρος στο βασιλιά, κάνει φανερό το σκοπό της παρουσίας του, τον ευσπλαχνίζονται όλοι και μόνο για την τόλμη του, τον θαυμάζουν ο Μαξιμιανός και οι σύνεδροί του, τον πιέζουν να λάβει χρήματα, ώστε να απαλλαγεί με αυτά από το Λυαίο και να μην ζει με δυσκολία. Ο Νέστωρ τους περιγελά όλους και τους περιφρονει· δηλώνει φανερά ότι έσπευσε να νικήσει μόνο τη θρασύτητα του Λυαίου· συμπλέκεται με το Λυαίο, του δίνει καίριο χτύπημα, σκοτώνει τον εχθρό και τελικά αφού δήλωσε ότι είναι χριστιανός ακολούθησε το δρόμο για το θάνατο, νίκησε διπλή νίκη και κέρδισε διπλά έπαθλα.
17. Από εκεί και πέρα όμως η καρδιά του Μαξιμιανού είχε γεμίσει με σκοτοδίνη και δεν μπορούσε καθόλου να βρει με τι τρόπο θα παρηγορηθεί για τη συμφορά από το θάνατο του Λυαίου· αποδείχτηκε λοιπόν πιο σκληρός απέναντι στους χριστιανούς απ’ ό,τι προηγουμένως και βγάζει το πιο σκληρό διάταγμα να τους εξαφανίσει από τη γη.
18. Και τότε λοιπόν, όταν του θύμισαν για τον καλλίνικο μάρτυρα Δημήτριο, αυτοί που τον κατέτρωγαν με τα αφανέρωτα σαγόνια του φθόνου, ότι αποδείχτηκε κακός οιωνός γι’ αυτόν, δίνει διαταγή στους σωματοφύλακές του να πάνε σ’ εκείνο το μέρος, όπου φρουρούσαν τον άγιο, και να τον κατασφάξουν με τις λόγχες και τις ρομφαίες όλων και να τον θανατώσουν. Μπορούσε λοιπόν να αντιληφθεί κανείς ένα θόρυβο και μια άτακτη προσέλευση σ’ αυτό το μέρος όλων αυτών που ανταγωνίζονταν, ποιος θα βυθίσει πρώτος το ξίφος στο μάρτυρα και θα προσφέρει την πιο μεγάλη χάρη στο Μαξιμιανό. Τα διάφορα ξίφη λοιπόν κατευθύνονταν με μια φορά στο ίδιο μέρος του σώματος και προξενούσαν στον αθλητή δυνατούς και βίαιους πόνους.
19. Όμως απέφυγε εκείνα τα ασεβή χέρια του Βριάρεως και την ψυχοφθόρα Χάρυβδη ή την αναρρόφηση της μανίας των ειδώλων και μπαίνει στο ουράνιο λιμάνι με ευχαριστήριους ύμνους και παρουσιάζεται στο Χριστό, για τον οποίο σφαγιάστηκε με προθυμία λάμποντας από τους ιδρώτες και έχοντας λάβει τη θεϊκή και απρόσιτη κληρονομιά μαζί με τους αποστόλους και τους προφήτες και τους μάρτυρες και όλους τους αγίους από πάντα.
Και τώρα βρίσκεται στους ουρανούς μαζί με όλους τους αγίους, από τους οποίους πήρε τα πιο καλά από τον καθένα και δημιούργησε ακριβώς το πιο ωραίο είδος της αρετής. Γιατί άλλου μιμήθηκε τη σοφία, άλλου τη γενναιότητα, άλλου την επιείκεια, άλλου την πιο μεγάλη καρτερικότητα στο μαρτύριο, τα πάντα όσο κανένας, και έτσι όλα συγκεντρώθηκαν σ’ αυτόν στον υπέρτατο βαθμό, όσο σε κανέναν άλλον από τους υπόλοιπους. Με το να επιτύχει λοιπόν όλα αυτά σε υπερβολικό βαθμό, κυριάρχησε σε όλους ασύγκριτα.
20. Αν πρέπει ωστόσο να επιβεβαιώσουμε το λόγο μας, λίγες ρανίδες αίματος πλημμυρίζουν συνεχές μύρο και το θαύμα έχει ξεπεράσει κάθε ανθρώπινη λογική. Ίσως λοιπόν ο Νείλος της Αιγύπτου και ο ωκεανός με τα βαθιά ρεύματα, αν αντλούνταν από τόσους πολλούς και κάθε μέρα, θα περιορίζονταν σε πολύ μικρά όρια.
21. Σχετικά λοιπόν με τα θαύματα που έγιναν μέχρι τις μέρες μας, αν προσπαθήσει κανείς να τα περιγράψει αναλυτικά, μου φαίνεται το ίδιο σαν να νομίζει κάποιος πως απαριθμεί τα αστέρια του ουρανού ή την άμμο της θάλασσας ή της βροχής τις στάλες με τα θαύματα του αγίου.
Γιατί ποιός θα μπορέσει μέχρι και σήμερα, από τότε που αγωνίστηκε με πάθος για το Χριστό, να περιγράψει το πλήθος των θαυμάτων του, που έγιναν παντού και στην πόλη του και στα περισσότερα και διάφορα μέρη του κόσμου σε ολόκληρη την οικουμένη, εκείνα που αποτρέπουν τους εχθρούς, όταν βρίσκεται μπροστά από τους πιστούς στη μάχη και στον κίνδυνο, εκείνα που διαλύουν τη μεγάλη πείνα και τις μεταδοτικές και διάφορες άλλες αρρώστιες σε διαφορετικές εποχές και με διαφορετικούς τρόπους, όταν συμφωνεί με συμπάθεια στα αιτήματα, αυτών που ζητούν, και όσα θαύματα έγιναν στη θάλασσα και όσα έγιναν σε όλους και στον καθένα χωριστά, όταν συμπαραστέκεται και προασπίζει αυτούς που τον παρακαλούν;
Ακόμη λοιπόν και αν είχα, σύμφωνα με την ποίηση, δέκα γλώσσες και δέκα στόματα, εγώ βέβαια θα πρόσθετα και άλλα τόσα χέρια, δεν θα κατόρθωνα ούτε με αυτόν τον τρόπο να λέω και να περιγράφω ακριβώς τις θαυματουργικές ικανότητες του θαυματουργού Δημητρίου.
22. Είναι καλύτερα όμως να λέμε εκείνο το λόγο, ότι δηλαδή ο Κύριος θα πραγματοποιήσει το θέλημα αυτών που τον σέβονται· και στους αγίους του στη γη έκανε θαυμαστά όλα τα θελήματά του με αυτούς. Τι καλό περιεχόμενο και πραμάτεια είχε εκείνος, τι άθληση και τι σύνεση! Με λίγο αίμα πήρε ως αντάλλαγμα την ουράνια βασιλεία, με τους πρόσκαιρους πόνους, την απέραντη ευφροσύνη και με την πολύ σύντομη ζωή του τη μακραίωνη και ατελεύτητη ζωή.
23. Ας μιμηθούμε λοιπόν με ζέση το Δημήτριο κατά τον ίδιο τρόπο, όσοι συγκεντρωθήκαμε και τιμούμε τους άθλους του και πανηγυρίζουμε γι’ αυτούς με λαμπρό τρόπο. Ας σπεύσουμε και στη θεωρία και στην πράξη, ακόμη και αν δεν κερδίσουμε την ίδια δόξα με εκείνον, είναι βέβαια υπερβολικό να πούμε αυτό το πράγμα, αλλά τουλάχιστον μικρότερη. Αν όμως δεν κερδίσουμε ούτε αυτή, γιατί και αυτό μας είναι αρκετό λόγω της νωθρότητας που έχουμε, τουλάχιστον, επειδή νομίζουμε ότι πανηγυρίζουμε αντάξια και θεάρεστα για όσα ο Θεός χαίρεται μαζί με το μάρτυρα και ότι εορτάζουμε με θεϊκό τρόπο, να μην επιθυμούμε περισσότερο τις ηδονές χωρίς να το καταλάβουμε και να χαριζόμαστε πιο πολύ στους δαίμονες και να πάθουμε το ίδιο πράγμα με αυτούς που κινδυνεύουν στο λιμάνι και προσβάλλονται από αθεράπευτες ασθένειες στο ιατρείο.
24. Έχουμε συνεργό το Θεό για τις καλές πράξεις, με τις προσευχές της Θεοτόκου, των επουράνιων τάξεων, των αποστόλων και των προφητών και των μαρτύρων και των αιώνια αγίων, και αυτόν που τώρα τελούμε τη μνήμη του να ικετεύει συνέχεια για χάρη μας. Χαίρεται ο κόσμος των αγίων με κάθε τρόπο και σε κάθε εποχή από κάθε ηλικία και τάξη, γιατί βλέπουν το πλήθος τους να δυναμώνει και να αυξάνεται, σαν να καταλαβαίνουν ότι η πολυπληθής μερίδα που βρίσκεται αριστερά του Θεού πάλι είναι σκυθρωπή.
25. Όμως, Δημήτριε, κόσμημα και ομορφιά των αθλητών, ξαναγυρίζω σε σένα πια και στρέφω το λόγο προς τα επάνω, γιατί έχω λυγίσει περισσότερο από τους άλλους από την αγάπη μου για σένα και επιθυμώ πιο πολύ να αναπνέω εσένα παρά τα ευωδιαστά αρώματα, ευσεβές και ευγενέστατο βλάστημα από ευσεβή και ευγενική ρίζα, κατάφορτο από τους καρπούς των αρετών και της άθλησης, λαμπρέ και στα δύο και ενδοξότατε σε όλα και ολόφωτη λαμπάδα των χριστιανών, καταστροφή της ασέβειας και του Μαξιμιανού, δάσκαλε και σύμμαχε του Νέστορα και πρόξενε της άθλησης και ισχυρότατε καταστροφέα της αλαζονείας του Λυαίου, συ που απεικόνισες το πάθος του Δεσπότη και πληγώθηκες με τις λόγχες στην πλευρά, όπως εκείνος και για το αίμα που έχυσες τότε αναβλύζεις τώρα σαν κρουνός το ευωδέστατο και ιαματικό μύρο, συ που περιπολείς με το πνεύμα σου τους ουρανούς μαζί με τους αγγέλους και παρευρίσκεσαι μαζί τους στον ακλόνητο θρόνο του Θεού, και χάρισες σε μας και την πόλη σου το μαρτυρικότατο σώμα σου σαν ακένωτο θησαυρό, το ανυπολόγιστο πέλαγος των άπειρων και πιο μεγάλων θαυμάτων, συ που μοίρασες σωστά τον εαυτό σου στη γη και στον ουρανό και καθόλου δεν απουσιάζεις, αλλά και από πάνω εποπτεύεις και κάτω φροντίζεις την πόλη σου, φιλόπολι και φιλάνθρωπε που επαναφέρεις σύντομα τη συμπάθεια του Θεού, όταν υποχωρεί μερικές φορές από το πλήθος των αμαρτημάτων μας, είθε να δέχεσαι τους λόγους και τους επαίνους μας που προσφέρονται στη λαμπρή μνήμη των αγώνων σου, όπως ο αθλοθέτης Χριστός έπλεξε τον έπαινο των νηπίων, και αν δεν φτάνουν τη δική σου αξία, όμως δεν υστερούν στην αγαθή μας πρόθεση· ρίξε ένα βλέμμα λοιπόν από τον ουρανό, κατέβα για λίγο εδώ μαζί μας και δες την αγάπη της πόλης σου για σένα, παρατήρησε τις μελωδίες των συγκεντρωμένων, το ιερότατο ποίμνιό σου να συμμετέχει στο πνευματικό συμπόσιο μαζί με τον ιεράρχη στη μνήμη σου, ολόκληρο το ναό σου να φωτίζει όλους τους παρόντες από την άφθονη φωτοχυσία, την ευωδιά από τα θυμιάματα να γεμίζει τον αέρα και κάθε ηλικία και τάξη να επικροτούν με μεγάλη χαρά τους άθλους σου. Σχεδόν σήμερα η γη μιμείται τον ουρανό και η απλωμένη λαμπρότητα στο ναό του καλλίνικου σώματός σου κάνει ολοφάνερη την εκεί λάμψη του φωτός που προστίθεται σε σένα από το Θεό.
26. Είθε να ανταμείβεις επάξια όλους, μοιράζοντας τις προσφορές σου καθημερινά στον καθένα. Πρώτα στεφάνωσε τους πιστούς βασιλιάδες μας με νίκες· γιατί και οι ίδιοι επίσης τιμούν ξεχωριστά την πανηγυρική σου εορτή. Υπόταξε στα πόδια τους τα στρατεύματα των εχθρικών εθνοτήτων, παράτεινε ειρηνικά την υπόλοιπη ζωή τους, ενισχύοντάς τους με την ορθοδοξία, και ρυθμίζοντάς την με τη σωστή διοίκηση.
27. Απομάκρυνε τα σκάνδαλα των Εκκλησιών, συμμάχησε με το στρατό εναντίον των εχθρών, δίνε συνεχώς τη χάρη σου, που βοηθά με κάθε τρόπο, στον ποιμένα και ιεράρχη της πατρίδας σου, εποπτεύοντας μαζί με τον ιεράρχη, βοηθώντας το ποίμνιο να είναι σε επαγρύπνηση και να τον σέβεται, προετοιμάζοντάς τον να διδάσκει το ποίμνιο με την αγάπη του Θεού, ώστε να το αποδείξει πιο δυνατό από τους λύκους που καταστρέφουν την ψυχή, και να το οδηγήσει στην ουράνια μάνδρα. Παρηγόρησε όσους βρίσκονται σε στενοχώριες, βοηθώντας ανάλογα πλούσιους και φτωχούς, κάνοντας συνετούς και τους γέρους και τους νέους στα καθήκοντά τους, αξιώνοντας κάθε ηλικία με πολύ μεγάλη φροντίδα για τη δωρεά των χαρίτων σου.
28. Για όλα αυτά, είθε να μας χαρίσεις τη νίκη κατά των δαιμόνων και των παθών και όταν λίγο αργότερα αποδημήσουμε εκεί να μας κάνεις δεξιούς παραστάτες του τριαδικού Θεού με τις παρακλήσεις σου, και από εκεί θα συμμετέχουμε σαν ασήμαντοι δούλοι σου στην αιώνια και θεία λαμπρότητα, με τη χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που έχει τη δόξα και τη δύναμη στους αιώνες των αιώνων.
Ότι ήταν λοιπόν ξεχωριστός ο άνθρωπος και υπερείχε απ’ όλους τους άλλους σε δύο πράγματα, στη γενιά και την ευημερία της φύσης, καθώς και στη σύνεση των θείων και τη δόξα των ανθρώπινων είναι φανερό από πολλά, που το δείχνουν καθαρά, όλα όσα σχετίζονται μ’ αυτόν, ότι ήταν όμως και στους άθλους ασυναγώνιστος, το επιβεβαιώνουν αυτά που βλέπουμε.
Ποια τιμή λοιπόν τόσο μεγάλη και υπέροχη, και χοροστάσια με τη συμμετοχή όλου του λαού και άσματα γεμάτα χάρη, του έχουν αποδώσει ακόμη και οι ίδιοι οι βασιλιάδες περισσότερο από κάθε άλλον;
Και αν αυτά που τελούμε εδώ για τα μαρτύρια και τους άθλους του, που έκανε για χάρη του Χριστού, τον αποδεικνύουν τόσο σπουδαίο και λαμπρό, πόσο σπουδαίο θα τον αναδείξει η ευτυχία του στους ουρανούς;
Επειδή λοιπόν είναι νικητής σε κάθε λόγο, δεν είναι καθόλου άξιο απορίας αν θα κατανικήσει και τους δικούς μας επαίνους. Από εδώ λοιπόν θα αποδειχτεί πολύ περισσότερο άξιος θαυμασμού, γιατί υστερούν όλοι λόγω της ανωτερότητας της δόξας του και θα δοξαστεί περισσότερο, γιατί μειονεκτούν όλοι μετά από αυτόν.
2. Θα αδιαφορήσουμε λοιπόν για ένα τόσο σπουδαίο θέμα αν και έχουμε ανταποκριθεί πιο αργά από τον κατάλληλο χρόνο και για να μη φανούμε κατώτεροι από τους προηγούμενους ομιλητές του μάρτυρα; Τόσο πολύ θα διστάσουμε, ώστε να νομίζουμε ότι με το να μην τον εγκωμιάζουμε τιμούμε περισσότερο τους εαυτούς μας και καθαγιάζουμε τη γλώσσα; Σε καμιά περίπτωση. Και αυτό λοιπόν το ότι δεν επαρκούν οι λόγοι για την αξία εκείνου και υποχωρούν μπροστά στο μεγαλείο του αποτελεί μεγάλη φιλοδοξία για όσους τον επαινούν. Τόσο μεγάλη δόξα είναι ο έπαινος του μάρτυρα.
3. Μια και έχω τονίσει από το ίδιο το προοίμιο του λόγου ότι αυτός ήταν εξαιρετικός σε όλα και πανένδοξος και στα δύο, από πού να επιχειρήσω να πλέξω το υφάδι των εγκωμίων; Από όπου λοιπόν και να θελήσουμε, θα βρούμε εύκολα πολλά και σπουδαία και δεν θα παραχωρήσουμε γενικά (ενν. το υφάδι των εγκωμίων) σε κανέναν από αυτούς που έχουν την εξουσία και τα πρωτεία, μέχρι που κανείς λόγος δεν θα με πείθει ότι δεν καμαρώνουν οι μάρτυρες με τους επαινετικούς λόγους, που αφιερώνονται σ’ αυτούς, σαν να είναι δικοί τους.
Να μιλήσει λοιπόν κανείς για τη γενιά του, ποια ήταν, και για την οικογένειαά του και για την πατρίδα του και για τη στρατιωτική του δύναμη και την επαγγελματική του σταδιοδρομία και την ευτυχία και τον κλήρο, τα οποία κέρδισε με αφθονία χάρη στην ευσέβεια και στις δύο ζωές του, θα τραβούσε πολύ μακριά, είναι κοπιαστικό, και αποτελεί έργο της ιστορίας και όχι του εγκωμίου. Με την εξαίρεση όμως να πούμε όσα θα έπρεπε, είχε ευγενική καταγωγή σαν ένας άλλος Ιώβ, δεν ήταν βέβαια βασιλιάς, όπως εκείνος, της Ανατολής ή της Δύσης, για να μιλήσουμε πιο οικεία, αλλά ήταν ανθύπατος των δικών μας βασιλιάδων και της συγκλήτου.
4. Πατρίδα του ήταν η Θεσσαλονίκη, ο ένδοξος τόπος μας χάρη σ’ αυτόν τον ίδιο, περισσότερο φημισμένη από τις υπόλοιπες πόλεις, και υπερέχει από όλες σε όλα, για όσα εγκωμιάζεται μια πόλη, πολύ περισσότερο όμως γιατί έχει πολιούχο το μάρτυρα. Η στρατιωτική του καριέρα και τα άλλα, με τα οποία εξυμνείται η επίγεια φήμη, υπήρξαν σ’ αυτόν λαμπρά και σπουδαία, του φαίνονταν ωστόσο ασήμαντα μπροστά στην πίστη του Χριστού και την ευτυχία που προερχόταν από εκεί και την αιώνια δόξα. Γιατί μόνο το Χριστό αγαπούσε και σεβόταν πάνω απ’ όλους και τον κήρυττε σωστά και με σαφήνεια στους συμπατριώτες του.
5. Όπως πάντα και τότε το νυχτερινό σκοτάδι το διέλυε ο ήλιος, έτσι και το σκοτάδι της ασέβειας και της μανίας των ειδώλων, που ξερνούσε από τα μύχια του ειδωλολάτρη Μαξιμιανού, που κυβερνούσε ολόκληρη την οικουμένη, ο Δημήτριος το διέλυε με τις αστραπές της διδασκαλίας του Χριστού και επειδή σκεφτόταν συνάμα με σοφία και σύνεση, αντάλλασσε τον πρόσκαιρο και άθεο βασιλιά με τον αληθινό και αιώνιο, και γινόταν από ύπατος απόστολος και από ιλλούστριος γνώστης των θείων μυστηρίων. Γιατί γνώριζε το ανώτερο και προοριζόταν μάλλον να τον ρίξουν στους ναούς του Θεού παρά στα ανάκτορα των αμαρτωλών βασιλιάδων, που αποπνέουν ασέβεια.
6. Αυτή η μεγαλόπολη λοιπόν τον είχε όπως τώρα δα και τότε και υπέρλαμπρο άστρο της αυγής που υπερείχε με την ακτινοβολία της ευσέβειας του θείου και νοητού ηλίου και με το φεγγοβόλημα της ψυχής, καθόλου κατώτερο από την εξωτερική ομορφιά του σώματος που ήταν στο άνθος της και ακτινοβολούσαν από πολύ μακριά.
7. Και ο Μαξιμιανός λοιπόν, Ερκούλιος στη γενιά και στη συμπεριφορά συνάμα, ορμά στην περιοχή των Ιλλυριών σαν απειλητικό σύννεφο, που φέρνει την καταστροφή· γιατί ήταν ισχυρός στην ασέβεια συνάμα και στη σκληρότητα, κομπάζοντας και με άλλον τρόπο για την τυραννία του, κυρίως όμως καυχιόταν με τις νίκες του κατά των Σαυροματών και των Γότθων. Μπαίνει λοιπόν πρώτα σ’ αυτήν εδώ την πόλη και παραμένει με αλαζονεία και με κακία, δυναμώνοντας συνάμα και κατοχυρώνοντας την ασέβεια.
8. Και όταν ξεχύθηκε στη Δύση σαν μια ομίχλη και άγρια θύελλα και αιγυπτιακό σκοτάδι, ποιος θα μπορούσε να περιγράφει λοιπόν ικανοποιητικά τις συμφορές και τον πόλεμο κατά των χριστιανών; Ο λόγος είναι σύντομος και ο χρόνος δεν επαρκεί.
Εκείνοι λοιπόν που μιλούσαν με τόλμη για την ευσέβεια και κατέφευγαν στους αγώνες, πέθαιναν με διάφορα φοβερά βασανιστήρια, όσοι όμως λόγω της ασθενικής φύσης φοβόντουσαν λίγο ακόμη τη δοκιμασία, κρύβονταν στις σπηλιές και τα βουνά και τα ανοίγματα της γης.
Τότε λοιπόν ο λαμπρός λυχνίτης της ευσέβειας Δημήτριος, που δεν κρυβόταν έξω και μακριά από την πατρίδα του, αλλά στο κέντρο της, για να μη νομίσει κανείς ότι αποφεύγει το μαρτύριο ή έχει δισταγμούς για τον αγώνα ή απαρνιέται τους κόπους (με ποιον τρόπο άλλωστε θα έκανε αυτό το πράγμα, αυτός που έκανε πολλούς μάρτυρες με τις σοφές του παραινέσεις), αλλά για να οδηγήσει περισσότερους στο Χριστό με τη διδασκαλία, διοχέτευε πλούσια σ’ αυτούς που τον πλησίαζαν το θείο φωτισμό. Δεν είναι δυνατόν όμως να κρυφτεί ολόκληρο το λυχνάρι κάτω από το μόδι.
Γιατί σε κάθε μέρος εκείνοι που είχαν αφοσιωθεί στη μανία των ειδώλων και υπηρετούσαν τους κυβερνήτες της ασέβειας, ωμά και χωρίς έλεος γύριζαν παντού και έψαχναν τα πλήθη των χριστιανών, γεμίζοντας χαρά με το αίμα των μαρτύρων και σαν να χόρταιναν ακόμη και με αυτό μιμούμενοι την αιμοβόρα διάθεση των δαιμόνων, που λάτρευαν οι ίδιοι.
9. Και γιατί πρέπει να υπερβούμε το λόγο; Σ’ αυτόν τον πανένδοξο Δημήτριο φτάνουν πια με ορμή σαν άγρια θηρία στις υπόγειες στοές, όπου κρυβόταν, και με μεγάλη χαρά, γιατί τάχα πέτυχαν το πιο σπουδαίο θήραμα και απέδωσαν μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη στο Μαξιμιανό, έσυραν οδηγώντας ως υπεύθυνο τον ανεύθυνο.
10. Αλλά αυτοί συνέλαβαν τον άγιο και πήγαιναν βιαστικά με μεγάλη χαρά στο βέβηλο και εκείνος ο ασεβής Μαξιμιανός που διασκέδαζε με την ευμένεια των υπηκόων του και έκανε διασκέδαση ολόκληρη τη ζωή του, πήγαινε βιαστικά στο στάδιο της πόλης, για να παρακολουθήσει τα πένταθλα, τα οποία γνωρίζουν πιο πολύ από τους άλλους οι άνθρωποι του θεάτρου, και τα οποία μακάρι να μην είχαν ονομασία, ούτε να ήταν γνωστά, στην πραγματικότητα όμως, γιατί χαιρόταν με τις αιματοχυσίες και ικανοποιούνταν με το φόνο των ανθρώπων.
Υποστήριζε λοιπόν πολύ κάποιον Λυαίο, που καταγόταν από το έθνος των Βανδάλων, ο οποίος υπερίσχυε απ’ όλους τους άλλους και στο μέγεθος και τη δύναμη του σώματος και διέτρεχε με μεγάλη πείρα μέσα από τις σανίδες των μαγγάνων, και ο οποίος όταν συμπλεκόταν με πολλούς σε αγώνες, πολλούς μέσα από τέτοια μονομαχία τους έστειλε στο θάνατο.
Καθώς λοιπόν αυτός πήγαινε με σκοπό να παρακολουθήσει τέτοια θεάματα και είχε προετοιμαστεί εντελώς για το θέατρο, τον συνάντησε ο σπουδαίος Δημήτριος, καθώς τον οδηγούσαν σ’ αυτόν.
11. Τώρα όμως ο λόγος γίνεται γεμάτος αγωνία, γιατί έφτασε στο σπουδαιότερο μέρος των αγώνων του στεφανωμένου μάρτυρα. Με ποιον τρόπο λοιπόν θα περγράψω αντάξια είτε το θράσος του τυράννου είτε τη σταθερότητα του αγίου; Αυτός πήγαινε πάνω στην άμαξα με μεγάλη έπαρση και φούσκωνε σύμφωνα με τη συμπεριφορά του Φαραώ, σαν άλλος Αιγύπτιος, βλασφημώντας τον οίκο του Θεού και εξαπολύοντας υβριστικά λόγια κατά του Δημιουργού και όσοι προπορεύονταν και τον ακολουθούσαν δυνάμωναν το βόρβορο της θρασύτητας και φούντωναν τη φλόγα της αλαζονίας.
Και αυτός οδηγούνταν με χαμηλωμένα μάτια, όπως ο Χριστός μας στο παρελθόν στον Ηρώδη και τον Πιλάτο αποστρέφοντας το πρόσωπο να κοιτάξει με εκείνο το βλέμμα του μαρτυρίου τα πρόσωπα των ασεβών. Και αυτός ο ίδιος και με τους σωματοφύλακές του απηύθυνε αυτές τις άθεες και ασεβείς ερωτήσεις, δηλαδή αν είναι χριστιανός και αν το επιβεβαιώνει ότι είναι και δεν έχει αλλάξει το χαρακτήρα του.
Και αυτός δείχνοντας το πρόσωπο και την ψυχή, γεμάτα χάρη και λαμπρότητα με καθαρή και γεμάτη σύνεση φωνή, συντάραξε τα αυτιά του ασεβούς. Kαι είπε «δεν ήθελες εσύ βέβαια, σοφέ στα μάταια και ισχυρέ στην ασέβεια να είμαι και να ονομάζομαι χριστιανός και να λατρεύω τον κτίστη απ’ ό,τι βέβαια τη κτίση, αλλά μάλλον να κάνω μαζί με σένα ανόητες ενέργειες και να προσκυνώ την άψυχη και αναίσθητη ύλη και να βάλω εμένα πάνω απ’ όσα έχουν γίνει για χάρη μου και όχι βέβαια το Θεό που δημιούργησε τα πάντα από το μηδέν και τα έστησε με θαυμαστό τρόπο.
Αλλά εγώ βέβαια δεν τυφλώνω τα μάτια της ψυχής μου, και όπως εσύ που είσαι μύωπας στο θείο φως ή προσπαθείς να κλείσεις τα μάτια στην αλήθεια, με αποτέλεσμα να εξευμενίζεις αποστάτες και ψυχοφθόρους θεούς με ξόανα και αγάλματα και σπονδές και κνίσες και να πηγαίνεις να βγάζεις δόγμα για τη κτίση μπροστά στο δημιουργό. Μακάρι και συ ο ίδιος να επανερχόσουν από τέτοια πλάνη και να μην προσπαθούσες να κάνεις και πολλούς άλλους συμμέτοχους στην καταστροφή σου. Αφού λοιπόν αποκάμεις από τα πάντα, πολέμησε μόνο εκείνο που μπορείς να πολεμήσεις, το σώμα και πλήγωσέ το και χτύπησέ το με οποιοδήποτε χτύπημα θανάτου. Πάλι λοιπόν αυτό θα το λάβω άφθαρτο στην Ανάσταση και θα δοξαστώ αιωνίως μαζί με το Χριστό, για τον οποίο υποφέρω προσωρινά. Γιατί ούτε συ, ούτε άλλος άνθρωπος έχει αποκτήσει την εξουσία να τιμωρεί τη νοερή ψυχή, παρά μόνο ο Θεός».
12. Μπροστά λοιπόν σε τέτοια και τόσο μεγάλη τόλμη του περίφημου και εκλεκτού μας ο ασεβής αφού απόκαμε με έκπληξη και σαστιμάρα και ακόμη επειδή πήγαινε βιαστικά στο στάδιο και για τα άλλα θεάματα και κυρίως για τη μονομαχία του Λυαίου, διέταξε τελικά να φρουρούν τον άγιο κάπου εδώ, στις στοές κάποιου δημόσιου λουτρού κοντά στο στάδιο. Και με αυτόν τον τρόπο ο μάρτυρας συνέτριψε τα ψυχοφθόρα βέλη των λόγων του ασεβούς, γιατί δεν ταίριαζε να χαρακτηρίσουμε διαφορετικά τα βλάσφημα λόγια του, και πέτυχε τον πρώτο άθλο του σύμφωνα με το Χριστό και νίκησε δυναμικά αυτόν που κυριαρχούσε σε πολλούς με την τυραννία του.
13. Και τον αθλητή λοιπόν ακολούθησε η φυλακή και αντί του Μαξιμιανού προσπαθούσε να τον κεντρώσει ένας σκορπιός· γιατί ο εχθρός των αγίων είναι προορισμένος από τη φύση του να επιτίθεται σ’ αυτούς με όλα τα μέσα και να καταντροπιάζεται, γιατί νικιέται παντού· με το χέρι λοιπόν του μάρτυρα, που σχημάτισε το σημείο του σταυρού, ο σκορπιός φάνηκε καθαρά αμέσως νεκρός και αδρανής.
14. Ο Μαξιμιανός όμως κάθισε στην πρώτη θέση στο στάδιο μαζί με τους συνέδρους του και ξεκίνησε να καλεί με τους κήρυκες όποιους ήθελαν να μονομαχήσουν με το Λυαίο· και ενώ όλοι οι άλλοι είχαν φοβηθεί τη δύναμη και το ψηλό ανάστημα του Λυαίου, ένας Νέστωρ αρκετά νέος, χριστιανός και στο ήθος και στη γενναιότητα και πολύ πιο δυνατός στο θάρρος και τη φρόνηση από το Νέστορα της Πύλου, τρέχει στο μάρτυρα, που βρισκόταν στη φυλακή, και του ανακοινώνει την απόφασή του και του ζητά επίμονα να τον βοηθήσει με την προσευχή στη μονομαχία με τον εχθρό και να καταβάλει το θράσος του Λυαίου.
15. Πιο γρήγορα λοιπόν ο μάρτυρας με την παράκληση στο Χριστό για βοήθεια και με το εφόδιο του σταυρού προφήτεψε στο Νέστορα και τη νίκη του κατά του Λυαίου και το μαρτύριό του για χάρη του Χριστού και τον έστειλε θωρακισμένο στο στάδιο.
16. Εμφανίζεται λοιπόν ο Νέστωρ με θάρρος στο βασιλιά, κάνει φανερό το σκοπό της παρουσίας του, τον ευσπλαχνίζονται όλοι και μόνο για την τόλμη του, τον θαυμάζουν ο Μαξιμιανός και οι σύνεδροί του, τον πιέζουν να λάβει χρήματα, ώστε να απαλλαγεί με αυτά από το Λυαίο και να μην ζει με δυσκολία. Ο Νέστωρ τους περιγελά όλους και τους περιφρονει· δηλώνει φανερά ότι έσπευσε να νικήσει μόνο τη θρασύτητα του Λυαίου· συμπλέκεται με το Λυαίο, του δίνει καίριο χτύπημα, σκοτώνει τον εχθρό και τελικά αφού δήλωσε ότι είναι χριστιανός ακολούθησε το δρόμο για το θάνατο, νίκησε διπλή νίκη και κέρδισε διπλά έπαθλα.
17. Από εκεί και πέρα όμως η καρδιά του Μαξιμιανού είχε γεμίσει με σκοτοδίνη και δεν μπορούσε καθόλου να βρει με τι τρόπο θα παρηγορηθεί για τη συμφορά από το θάνατο του Λυαίου· αποδείχτηκε λοιπόν πιο σκληρός απέναντι στους χριστιανούς απ’ ό,τι προηγουμένως και βγάζει το πιο σκληρό διάταγμα να τους εξαφανίσει από τη γη.
18. Και τότε λοιπόν, όταν του θύμισαν για τον καλλίνικο μάρτυρα Δημήτριο, αυτοί που τον κατέτρωγαν με τα αφανέρωτα σαγόνια του φθόνου, ότι αποδείχτηκε κακός οιωνός γι’ αυτόν, δίνει διαταγή στους σωματοφύλακές του να πάνε σ’ εκείνο το μέρος, όπου φρουρούσαν τον άγιο, και να τον κατασφάξουν με τις λόγχες και τις ρομφαίες όλων και να τον θανατώσουν. Μπορούσε λοιπόν να αντιληφθεί κανείς ένα θόρυβο και μια άτακτη προσέλευση σ’ αυτό το μέρος όλων αυτών που ανταγωνίζονταν, ποιος θα βυθίσει πρώτος το ξίφος στο μάρτυρα και θα προσφέρει την πιο μεγάλη χάρη στο Μαξιμιανό. Τα διάφορα ξίφη λοιπόν κατευθύνονταν με μια φορά στο ίδιο μέρος του σώματος και προξενούσαν στον αθλητή δυνατούς και βίαιους πόνους.
19. Όμως απέφυγε εκείνα τα ασεβή χέρια του Βριάρεως και την ψυχοφθόρα Χάρυβδη ή την αναρρόφηση της μανίας των ειδώλων και μπαίνει στο ουράνιο λιμάνι με ευχαριστήριους ύμνους και παρουσιάζεται στο Χριστό, για τον οποίο σφαγιάστηκε με προθυμία λάμποντας από τους ιδρώτες και έχοντας λάβει τη θεϊκή και απρόσιτη κληρονομιά μαζί με τους αποστόλους και τους προφήτες και τους μάρτυρες και όλους τους αγίους από πάντα.
Και τώρα βρίσκεται στους ουρανούς μαζί με όλους τους αγίους, από τους οποίους πήρε τα πιο καλά από τον καθένα και δημιούργησε ακριβώς το πιο ωραίο είδος της αρετής. Γιατί άλλου μιμήθηκε τη σοφία, άλλου τη γενναιότητα, άλλου την επιείκεια, άλλου την πιο μεγάλη καρτερικότητα στο μαρτύριο, τα πάντα όσο κανένας, και έτσι όλα συγκεντρώθηκαν σ’ αυτόν στον υπέρτατο βαθμό, όσο σε κανέναν άλλον από τους υπόλοιπους. Με το να επιτύχει λοιπόν όλα αυτά σε υπερβολικό βαθμό, κυριάρχησε σε όλους ασύγκριτα.
20. Αν πρέπει ωστόσο να επιβεβαιώσουμε το λόγο μας, λίγες ρανίδες αίματος πλημμυρίζουν συνεχές μύρο και το θαύμα έχει ξεπεράσει κάθε ανθρώπινη λογική. Ίσως λοιπόν ο Νείλος της Αιγύπτου και ο ωκεανός με τα βαθιά ρεύματα, αν αντλούνταν από τόσους πολλούς και κάθε μέρα, θα περιορίζονταν σε πολύ μικρά όρια.
21. Σχετικά λοιπόν με τα θαύματα που έγιναν μέχρι τις μέρες μας, αν προσπαθήσει κανείς να τα περιγράψει αναλυτικά, μου φαίνεται το ίδιο σαν να νομίζει κάποιος πως απαριθμεί τα αστέρια του ουρανού ή την άμμο της θάλασσας ή της βροχής τις στάλες με τα θαύματα του αγίου.
Γιατί ποιός θα μπορέσει μέχρι και σήμερα, από τότε που αγωνίστηκε με πάθος για το Χριστό, να περιγράψει το πλήθος των θαυμάτων του, που έγιναν παντού και στην πόλη του και στα περισσότερα και διάφορα μέρη του κόσμου σε ολόκληρη την οικουμένη, εκείνα που αποτρέπουν τους εχθρούς, όταν βρίσκεται μπροστά από τους πιστούς στη μάχη και στον κίνδυνο, εκείνα που διαλύουν τη μεγάλη πείνα και τις μεταδοτικές και διάφορες άλλες αρρώστιες σε διαφορετικές εποχές και με διαφορετικούς τρόπους, όταν συμφωνεί με συμπάθεια στα αιτήματα, αυτών που ζητούν, και όσα θαύματα έγιναν στη θάλασσα και όσα έγιναν σε όλους και στον καθένα χωριστά, όταν συμπαραστέκεται και προασπίζει αυτούς που τον παρακαλούν;
Ακόμη λοιπόν και αν είχα, σύμφωνα με την ποίηση, δέκα γλώσσες και δέκα στόματα, εγώ βέβαια θα πρόσθετα και άλλα τόσα χέρια, δεν θα κατόρθωνα ούτε με αυτόν τον τρόπο να λέω και να περιγράφω ακριβώς τις θαυματουργικές ικανότητες του θαυματουργού Δημητρίου.
22. Είναι καλύτερα όμως να λέμε εκείνο το λόγο, ότι δηλαδή ο Κύριος θα πραγματοποιήσει το θέλημα αυτών που τον σέβονται· και στους αγίους του στη γη έκανε θαυμαστά όλα τα θελήματά του με αυτούς. Τι καλό περιεχόμενο και πραμάτεια είχε εκείνος, τι άθληση και τι σύνεση! Με λίγο αίμα πήρε ως αντάλλαγμα την ουράνια βασιλεία, με τους πρόσκαιρους πόνους, την απέραντη ευφροσύνη και με την πολύ σύντομη ζωή του τη μακραίωνη και ατελεύτητη ζωή.
23. Ας μιμηθούμε λοιπόν με ζέση το Δημήτριο κατά τον ίδιο τρόπο, όσοι συγκεντρωθήκαμε και τιμούμε τους άθλους του και πανηγυρίζουμε γι’ αυτούς με λαμπρό τρόπο. Ας σπεύσουμε και στη θεωρία και στην πράξη, ακόμη και αν δεν κερδίσουμε την ίδια δόξα με εκείνον, είναι βέβαια υπερβολικό να πούμε αυτό το πράγμα, αλλά τουλάχιστον μικρότερη. Αν όμως δεν κερδίσουμε ούτε αυτή, γιατί και αυτό μας είναι αρκετό λόγω της νωθρότητας που έχουμε, τουλάχιστον, επειδή νομίζουμε ότι πανηγυρίζουμε αντάξια και θεάρεστα για όσα ο Θεός χαίρεται μαζί με το μάρτυρα και ότι εορτάζουμε με θεϊκό τρόπο, να μην επιθυμούμε περισσότερο τις ηδονές χωρίς να το καταλάβουμε και να χαριζόμαστε πιο πολύ στους δαίμονες και να πάθουμε το ίδιο πράγμα με αυτούς που κινδυνεύουν στο λιμάνι και προσβάλλονται από αθεράπευτες ασθένειες στο ιατρείο.
24. Έχουμε συνεργό το Θεό για τις καλές πράξεις, με τις προσευχές της Θεοτόκου, των επουράνιων τάξεων, των αποστόλων και των προφητών και των μαρτύρων και των αιώνια αγίων, και αυτόν που τώρα τελούμε τη μνήμη του να ικετεύει συνέχεια για χάρη μας. Χαίρεται ο κόσμος των αγίων με κάθε τρόπο και σε κάθε εποχή από κάθε ηλικία και τάξη, γιατί βλέπουν το πλήθος τους να δυναμώνει και να αυξάνεται, σαν να καταλαβαίνουν ότι η πολυπληθής μερίδα που βρίσκεται αριστερά του Θεού πάλι είναι σκυθρωπή.
25. Όμως, Δημήτριε, κόσμημα και ομορφιά των αθλητών, ξαναγυρίζω σε σένα πια και στρέφω το λόγο προς τα επάνω, γιατί έχω λυγίσει περισσότερο από τους άλλους από την αγάπη μου για σένα και επιθυμώ πιο πολύ να αναπνέω εσένα παρά τα ευωδιαστά αρώματα, ευσεβές και ευγενέστατο βλάστημα από ευσεβή και ευγενική ρίζα, κατάφορτο από τους καρπούς των αρετών και της άθλησης, λαμπρέ και στα δύο και ενδοξότατε σε όλα και ολόφωτη λαμπάδα των χριστιανών, καταστροφή της ασέβειας και του Μαξιμιανού, δάσκαλε και σύμμαχε του Νέστορα και πρόξενε της άθλησης και ισχυρότατε καταστροφέα της αλαζονείας του Λυαίου, συ που απεικόνισες το πάθος του Δεσπότη και πληγώθηκες με τις λόγχες στην πλευρά, όπως εκείνος και για το αίμα που έχυσες τότε αναβλύζεις τώρα σαν κρουνός το ευωδέστατο και ιαματικό μύρο, συ που περιπολείς με το πνεύμα σου τους ουρανούς μαζί με τους αγγέλους και παρευρίσκεσαι μαζί τους στον ακλόνητο θρόνο του Θεού, και χάρισες σε μας και την πόλη σου το μαρτυρικότατο σώμα σου σαν ακένωτο θησαυρό, το ανυπολόγιστο πέλαγος των άπειρων και πιο μεγάλων θαυμάτων, συ που μοίρασες σωστά τον εαυτό σου στη γη και στον ουρανό και καθόλου δεν απουσιάζεις, αλλά και από πάνω εποπτεύεις και κάτω φροντίζεις την πόλη σου, φιλόπολι και φιλάνθρωπε που επαναφέρεις σύντομα τη συμπάθεια του Θεού, όταν υποχωρεί μερικές φορές από το πλήθος των αμαρτημάτων μας, είθε να δέχεσαι τους λόγους και τους επαίνους μας που προσφέρονται στη λαμπρή μνήμη των αγώνων σου, όπως ο αθλοθέτης Χριστός έπλεξε τον έπαινο των νηπίων, και αν δεν φτάνουν τη δική σου αξία, όμως δεν υστερούν στην αγαθή μας πρόθεση· ρίξε ένα βλέμμα λοιπόν από τον ουρανό, κατέβα για λίγο εδώ μαζί μας και δες την αγάπη της πόλης σου για σένα, παρατήρησε τις μελωδίες των συγκεντρωμένων, το ιερότατο ποίμνιό σου να συμμετέχει στο πνευματικό συμπόσιο μαζί με τον ιεράρχη στη μνήμη σου, ολόκληρο το ναό σου να φωτίζει όλους τους παρόντες από την άφθονη φωτοχυσία, την ευωδιά από τα θυμιάματα να γεμίζει τον αέρα και κάθε ηλικία και τάξη να επικροτούν με μεγάλη χαρά τους άθλους σου. Σχεδόν σήμερα η γη μιμείται τον ουρανό και η απλωμένη λαμπρότητα στο ναό του καλλίνικου σώματός σου κάνει ολοφάνερη την εκεί λάμψη του φωτός που προστίθεται σε σένα από το Θεό.
26. Είθε να ανταμείβεις επάξια όλους, μοιράζοντας τις προσφορές σου καθημερινά στον καθένα. Πρώτα στεφάνωσε τους πιστούς βασιλιάδες μας με νίκες· γιατί και οι ίδιοι επίσης τιμούν ξεχωριστά την πανηγυρική σου εορτή. Υπόταξε στα πόδια τους τα στρατεύματα των εχθρικών εθνοτήτων, παράτεινε ειρηνικά την υπόλοιπη ζωή τους, ενισχύοντάς τους με την ορθοδοξία, και ρυθμίζοντάς την με τη σωστή διοίκηση.
27. Απομάκρυνε τα σκάνδαλα των Εκκλησιών, συμμάχησε με το στρατό εναντίον των εχθρών, δίνε συνεχώς τη χάρη σου, που βοηθά με κάθε τρόπο, στον ποιμένα και ιεράρχη της πατρίδας σου, εποπτεύοντας μαζί με τον ιεράρχη, βοηθώντας το ποίμνιο να είναι σε επαγρύπνηση και να τον σέβεται, προετοιμάζοντάς τον να διδάσκει το ποίμνιο με την αγάπη του Θεού, ώστε να το αποδείξει πιο δυνατό από τους λύκους που καταστρέφουν την ψυχή, και να το οδηγήσει στην ουράνια μάνδρα. Παρηγόρησε όσους βρίσκονται σε στενοχώριες, βοηθώντας ανάλογα πλούσιους και φτωχούς, κάνοντας συνετούς και τους γέρους και τους νέους στα καθήκοντά τους, αξιώνοντας κάθε ηλικία με πολύ μεγάλη φροντίδα για τη δωρεά των χαρίτων σου.
28. Για όλα αυτά, είθε να μας χαρίσεις τη νίκη κατά των δαιμόνων και των παθών και όταν λίγο αργότερα αποδημήσουμε εκεί να μας κάνεις δεξιούς παραστάτες του τριαδικού Θεού με τις παρακλήσεις σου, και από εκεί θα συμμετέχουμε σαν ασήμαντοι δούλοι σου στην αιώνια και θεία λαμπρότητα, με τη χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που έχει τη δόξα και τη δύναμη στους αιώνες των αιώνων.
Αμήν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου