ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΛΑΙΚΩΝ - ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΠΑΘΗ

ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΠΑΘΗ

Α

νθρώπινα πάθη: η σπορά του μισόκαλου διαβόλου στις ψυχές των ανθρώπων. Η αιτία της απομάκρυνσης από το θείο δρόμο, η τόνωση του εγωισμού μας και τελικά η αιτία αποκοπής μας από το Χριστό.

Μεταπτωτικά ο άνθρωπος ενδύθηκε το χιτώνα των παθών, γιατί αρνήθηκε την ελευθεροποιό σύνδεσή του με το Θεό. Κι ο Πατέρας όλων μας, αντί να «αποκηρύξει» το δημιούργημά του, με άπειρη αγάπη το άφησε ελεύθερο να επιλέξει: η να αγωνιστεί για να πολεμήσει τα πάθη και να κερδίσει την αιώνια ευτυχία αυτόβουλα η να υποταχθεί σε αυτά και να χάσει την πνευματική του αυτονομία αποκρινόμενο από το Θεό.

Ο χριστιανός λοιπόν γνωρίζει πως το νόημα της ασκητικής στη ζωή του στην ουσία είναι μία προσπάθεια απαλλαγής από τα φθοροποιά πάθη κι ένας αγώνας αποτίναξης του ζυγού της αμαρτίας που καταπιέζει την ψυχή του. Γι' αυτό και ο Ισαάκ ο Σύρος μας λέγει πως «ουδεμίαν των αρετών υψηλοτέρα της μετανοίας ότι ουδέ τελειωθήναι το έργον αυτής πώποτε».

Κάποτε, όταν ο σοφός και άγιος γέροντας Νήφωνας βρισκόταν στην εκκλησία της Θεοτόκου του Χαλκοπρατίου τον πλησίασε ένα πολύ ενάρετο παιδί που έτρεχε πάντοτε ακούραστο στις ιερές ακολουθίες.

- Πάτερ, τον ρώτησε, τι να κάνω για να κερδίσω τη σωτηρία;

- Εσύ, παιδάκι μου, είσαι μια αγνή ψυχή. Πως ζητάς να ακούσεις σωτήριο λόγο από ένα γέρο που σάπισε στην αμαρτία;

- Ο λόγος του Θεού, πάτερ, λέγει: «Επερώτησον τον πατέρα σου και αναγγείλει σοι». Γι' αυτό κι εγώ ζητάω ν' ακούσω από σένα έναν καλό λόγω. Μη με περιφρονήσεις, λοιπόν, εμένα τον ανάξιο.

- Τι σκέπτεσαι; να γίνεις μοναχός η να ευαρεστήσεις το Θεό ακολουθώντας τη συνηθισμένη ζωή; τον ρώτησε τότε ο άγιος.

- Σκέπτομαι, πάτερ, να γυμναστώ πρώτα μέσα στη ζωή και μετά ότι θέλει ο Θεός.

- Αν θέλεις, παιδί μου, να κατοικήσεις μέσα στους ανθρώπους, οφείλεις να προσέξεις τα εξής: να μην κατηγορείς κανέναν απολύτως, να μην κοροϊδεύεις, να μην οργίζεσαι, να μην περιφρονεί. Φυλάξου που να μη λες «ο τάδε ζει ενάρετα η ο δείνα άσωτα», διότι αυτό ακριβώς είναι το «μη κρίνετε». Όλους να τους βλέπεις με την ίδια διάθεση, με την ίδια σκέψη, με απλή καρδιά. Να τους δέχεσαι σαν το Χριστό. Μην ανοίξεις το αυτί σου σε άνθρωπο που κατακρίνει. Ούτε, πολύ περισσότερο, να ευχαριστιέσαι και να συμφωνείς με όσα λέγει. Αλλά να κρατάς το στόμα σου κλειστό. Να είσαι δηλαδή αργός στα λόγια και επιμελής στην προσευχή. Αλλά ούτε κι αυτόν που κατακρίνει να τον δικάσεις μέσα σου. Κάνει βέβαια κάτι κακό. Αλλά εσύ να βλέπεις τα δικά σου ελαττώματα και να κατηγορείς τον εαυτό σου μόνο.

- Αυτά που είπες, άγιε πάτερ, παρατήρησε το παιδί, είναι για τους φτασμένους αγωνιστές. Πως εγώ, όμως, ο μηδαμινός θα μπορέσω να φτάσω ως εκεί, για να ευαρεστήσω τον Θεό;

- Η νεότητα, παιδί μου, αν έχει ταπείνωση και αγνότητα, αρκεί. Δεν της ζητάει τίποτε άλλο ο Θεός. Γι' αυτό παλικάρι μου να είσαι αγνός και ταπεινός. Βάζε τον εαυτό σου κάτω από όλους. Τότε πραγματικά θα ζεις συντροφιά με τον Χριστό.

Η παραπάνω αφήγηση αρκεί από μόνη της για να μας διδάξει ποιος είναι ακριβώς ο αγώνας μας και ποιες αρετές χρειάζονται, ώστε να βαδίσει ο καθένας από εμάς το δρόμο της αρετής. Δεν είναι όλα τούτα κούφια λόγια και κηρύγματα ηθικιστικά, αλλά αντίθετα αποτελούν επιστέγασμα μιας πατερικής σκέψης που δοκιμάστηκε αιώνες τώρα στα σπήλαια, στις ερήμους, στις ατελείωτες Ικεσίες και προσευχές των ανθρώπων προς τον Θεό.

Οι μοναχοί συνηθίζουν να λένε: «ας κάνουμε μιαν αρχή». Και η αρχή αυτή είναι η συνειδητοποίηση πως ανάγκη και προϋπόθεση θεϊκής ευτυχίας για τον άνθρωπο είναι ο εντοπισμός των παθών του και η βούληση να πολεμήσει ώστε να απαλλαγή από αυτά.

Αν ψάξουμε τον εαυτό μας ενδελεχώς θα διαπιστώσουμε λοιπόν αρχικά το ότι λίγο έως πολύ τα πάθη βασανίζουν την ψυχή μας. Η διαδικασία αυτή της αυτοκριτικής που θα οδηγήσει μερικώς προς την αυτογνωσία είναι επίπονη και δύσκολη προσπάθεια. Πέρα από τη δική μας θέληση, υπάρχει και η βοήθεια που ο Θεός αφειδώλευτα θα μας προσφέρει, εάν φυσικά του το ζητήσουμε. Η Θεία Χάρη Του δεν έρχεται σε εμάς εάν δεν του παραδοθούμε, εάν δεν προσευχηθούμε με θέρμη για να του πούμε με πλήρη επίγνωση και χωρίς υποκριτικές ωραιολογίες τα παρακάτω: « Θεέ μου, εγώ, ο αδύναμος άνθρωπος, το πλάσμα σου, το παιδί σου που αγαπάς όσο τίποτε άλλο από την κτίση, εγώ ο άμοιρος και ο ταλαιπωρημένος από την αμαρτία άνθρωπος, εξαιτίας της δικής μου επιθυμίας, εγώ, ο εγωιστής και αμαρτωλός χοϊκός άνθρωπος, που λόγω του άπειρου ελέους Σου ζω, αναπνέω και κινούμαι, εγώ, ο απειροελάχιστος, που δεν θα ήμουν τίποτε εάν εσύ δεν με αγαπούσες τόσο πολύ, εγώ, ο προσβαλλόμενος διαρκώς από την αμαρτία, Σου ζητώ λόγω του ελέους Σου μία μεγάλη χάρη: θέλω να με βοηθήσεις να σε πλησιάσω περισσότερο, να αγγίξω με τα μάτια της ψυχής μου έστω και το ελάχιστο του ιματίου Σου, θέλω να μου συμπαρασταθείς στον αγώνα που επιθυμώ να ξεκινήσω για να έλθω πιο κοντά Σου, θέλω να κενωθώ, να αδειάσω την ψυχή μου από την αμαρτία και να λευκοφορηθώ, να ενδυθώ την αρετή, τη δική Σου αρετή, θέλω να κοιτάξεις προς την πλευρά μου και εάν εσύ το νομίζεις, να στείλεις τη Χάρη Σου προς την πλευρά μου. Κι όχι μόνο για μένα. Χιλιάδες αδελφοί αγωνίζονται τον αγώνα αυτόν. Χιλιάδες άνθρωποι προσμένουν το αμέτρητο έλεός Σου.

Ελθέ και λύτρωσον ημάς από πάσης κακίας και θλίψεως.

Τείχισον ημάς αγίοις σου αγγέλοις.

Σε υμνούμεν, σε ευλογούμεν, Σοι ευχαριστούμενεν Κύριε,

και δεόμεθά Σου».

Η πρώτη μας προσπάθεια λοιπόν είναι ο εντοπισμός των παθών μας και η προσευχή προς το Θεό, ώστε να ενσταλάξει στην ψυχή μας και τη δική μας αλλά και όλων των ανθρώπων, τον πόθο του πολέμου κατά των παθών. Ο αόρατος πόλεμος με τη Χάρη του Θεού έχει ήδη αρχίσει.

Κλείνουμε τις εισαγωγικές αυτές σκέψεις μας δανειζόμενοι τα λόγια του σοφού γέροντα Σωφρονίου του Έσσεξ: «Ως συνειδητός αγώνας η άσκηση αποβαίνει στην εξέλιξή της επιστήμη, τέχνη, πνευματική καλλιέργεια. Αλλά όσο υψηλή και αν είναι η καλλιέργεια αυτής, εκ της ανθρωπίνης αυτής απόψεως έχει συμβατική αξία. Κάθε μορφή άσκησης - η νηστεία, η αγρυπνία, η εγκράτεια, ο βίος ο αυστηρός, η πτωχεία υπό τη μορφή της ακτημοσύνης και απουσία επιθυμίας κτήσεως, η υπακοή ως υπερνίκηση της εγωιστικής, ατομικής θελήσεως, ο ερημικός βίος ως αναζήτηση εσωτερικού καταφυγίου, όπου να μπορεί κάποιος να προσεύχεται "εν τω κρυπτώ", η μελέτη του λόγου του Θεού, όχι υπό την εξωτερική έννοια, δηλαδή με στόχο την απόκτηση ακαδημαϊκής γνώσης, αλλά κατά τον τρόπο τον ποτίζοντα ολόκληρη την ύπαρξή μας δι' εκείνου του πνεύματος της εν χάριτι ζωής και θεογνωσίας, το όποιο εμπεριέχεται εις την Αγίαν Γραφήν και τα έργα των Πατέρων, η σωφροσύνη ως υπερνίκηση των άλογων κινήσεων της σαρκός και εν γένει του σαρκικού φρονήματος δια της παραμονής εν τη μνήμη του Θεού, η ανδρεία, η μακροθυμία, η ταπείνωση, η συμπάθεια και η ευσπλαχνία, ως έκφραση της αγάπης προς το Θεό και τον πλησίον, η πίστη ως αυτούσια δήλωση αυτής της αγάπης - δύναται και οφείλει να είναι η λογική και ελεύθερη άσκηση του ανθρώπου, μέχρις ότου έλθει η τα πάντα στερούσα ενέργεια της Θείας Χάριτος να σφραγίσει τους ασκητικούς αγώνες. Κάθε μορφή άσκησης θα παραμένει ανθρώπινο μόνο έργο και κατά συνέπεια φθαρτό.

Επί τη βάσει των ανωτέρω το παν στην άσκησή μας έγκειται στην επίτευξη συμφωνίας της θέλησης και της ζωής μας με τη θέληση και τη ζωή του ιδίου του Θεού.

Η συμφωνία αυτή εκφράζεται και πραγματοποιείται κυρίως εν τη προσευχή και ως εκ τούτου η προσευχή αποτελεί την κορυφή όλων των ασκητικών εργασιών και το κέντρο από του οποίου κάθε άλλη ενέργεια αντλεί τη δύναμη και βρίσκει την επικύρωσή της. Η καλλιέργεια της ορθοδόξου ασκήσεως φτάνει στην υψηλότερη έκφραση της και τελειότητα δια μέσου της προσευχής... Η τελειότερη μορφή είναι η καλούμενη καθαρά προσευχή. Χάριν της αποκτήσεως αυτής ο χριστιανός ασκητής εγκαταλείπει πίσω του τα πάντα".